Begrotingsdebat Cultuur: toonbeeld van onmacht minister én Kamer

Minister Eppo Bruins van OCW hoopt dat burgers meer boeken zullen kopen, meer kranten zullen lezen en vaker naar het theater gaan dankzij de extra koopkracht die verstopt zit in de belastingplannen van het Kabinet Schoof?Wilders. Daarmee zouden de negatieve effecten van de intens ‘lelijke’ BTW-verhoging op de kwetsbare cultuur gecompenseerd zijn. Tijdens het Wetgevingsoverleg OCW-begroting, onderdeel Cultuur, dat maandag 11 november in Den Haag plaatsvond, was deze uitgesproken wens tekenend voor de machteloosheid. En dan niet alleen de onmacht van de Kamerleden, maar ook die van de minister, die muurvast zit aan de afspraken die PVV, NSC, BBB en VVD hebben uitonderhandeld.

Natuurlijk heeft de minister wel iets toegezegd. Omdat het ministerie van financiën weigert om de effecten van de BTW-maatregel te onderzoeken, beloofde Bruins dat hij het bestaande research naar de mogelijke effecten door Kunsten 92 ‘extern laat verifiëren’. Of zijn collega van Financiën daar blij mee is, zullen we nooit weten, want Bruins is loyaal aan het kabinetsbeleid en zal nooit naar buiten brengen wat er voor strijd in het Catshuis wordt gevoerd.

Lobbyisten met succes

Andere toezegging is er voor ITA. Het gezelschap werd door de Raad teruggezet van 1e naar 2e categorie, moest de helft van de subsidie inleveren en raakte ook het budget voor internationale producties kwijt. Dat potje blijft dus onbesteed. Daar is de minister nu een oplossing voor aan het zoeken die, zoals hij stelde, geen precedent mag scheppen. Hoe, dat wordt voor het einde van het jaar duidelijk. 

Er waren meer successen voor lobbyisten te markeren tijdens dit debat. Opera Zuid en Jeugddansgezelschap De Stilte hebben vriendschap gesloten met de PVV. Deze partij nam het voortouw in het pleidooi om het negatieve oordeel van de Raad over het gezelschap aan te vechten, omdat dat over diversiteit zou gaan, ‘terwijl er een chronisch ziek persoon op kantoor werkt’. Los van de vraag of dit het soort argumentatie is waarop je je voortbestaan wilt baseren, was er voor Bruins geen reden om aan het oordeel van de Raad te twijfelen. Dat ging, zo liet hij weten, over de plannen, niet over hoe het kantoor was opgezet. 

Voor lobbyisten is dit een tip: check voordat je gaat lobbyen de slimheid van de politici die je bespeelt.  Succes was er door de coalitiedruk overigens wel. Bruins wil best meenemen in de plannen voor 2029 dat er behoefte is aan een extra jeugddansgezelschap in de BIS.

Solidariteit in opera?

De VVD wilde, onder druk van de lobby van Opera Zuid, een beroep doen op de solidariteit binnen de operasector van Nederland. Het zou volgens ex-stikstofminister Van der Wal toch mogelijk moeten zijn dat de Nationale Opera en Ballet iets zouden laten neerdruppelen op hun Maastrichtse concullega’s? Lief bedoeld natuurlijk, maar wel een voorbeeld van de SP betitelde als: met onze topinkomens beslissen over wat mensen zonder geld wel of niet moeten doen.

Zulke argumentatie was tekenend voor het hele debat, dat uiteindelijk, behalve over de BTW, ging over spreiding. Want iedereen was zich rot geschrokken van het plaatje dat vorige week rondging. Daarop stond hoeveel geld er per inwoner, per provincie, aan cultuursubsidie wordt uitgegeven. Een Drentenaar ontvangt een euro of 3, een inwoner van Noord Holland 87. Schandalig natuurlijk, als je niet meerekent dat de hoofdstad in die provincie ligt, om maar een zijstraat te noemen. 

Dat de verdeling van subsidies scheef is, daar is iedereen het over eens, maar de Kamerleden reageerden vooral primair en hadden nauwelijks oren naar de talloze kanttekeningen die Eppo Bruins maakte. Dat veel cultuur in Amsterdam gemaakt wordt, maar elders getoond, dat grote steden een beter klimaat bieden, bijvoorbeeld, en dat Assen een paar bushaltes verwijderd is van cultureel centrum Groningen..  

Geen chemie

Dat de coalitiepartijen hun best doen om op één lijn te zitten, was wel duidelijk. Nog duidelijker werd – in lichaamstaal vooral – dat de chemie nog niet echt aanwezig is. Voormalig stikstofminister Christianne van der Wal heeft zich laten parkeren als cultuurwoordvoerster, bijvoorbeeld, en liet goed merken dat ze langer in de kamer had gezeten dan haar directe collega’s. 

Die collega’s  waren overigens grotendeels nieuw in het cultuurdebat. D66 bracht een kamerlid in stelling dat als kind nog had meegedaan aan Onderweg Naar Morgen, en Rosanne Hertzberger moet nog steeds loskomen van het kortebaanwerk dat ze als columniste van NRC zo graag bedreef. Cultuurwoordvoerder Krul van het CDA liet in ieder geval zien dat de partij tanden had gekregen, maar verloor zich in de rekensom over leesbevordering. Volgens hem ging het budget voor leesbevordering terug van 46 miljoen dit jaar, naar 6 miljoen in 2028. Bruins probeerde uit te leggen dat 24 miljoen van dat budget bestemd is voor de tijdelijke huur – en de verhuizing naar Utrecht – van het Letterkundig Museum, en dat dat dus eindig is. Tenzij het CDA ervoor zou pleiten om er een reizend museum van te maken, natuurlijk.

Lange termijn

Veel diepgang was er dus niet, al was het een leuk toeval dat door de timing dit debat meer over de lange termijn ging dan ooit. Immers: de kas van het ministerie is compleet leeg, het beleid is voor de komende vier jaar in de BIS vastgelegd en er is hoogstens nog een paar mille over om het ergste leed te verzachten. 

Waar het niet over ging, qua lobby-succes: Orkater en het internationale cultuurbeleid. Sowieso alles ‘amsterdam’. Degenen die daarvoor hebben gelobbyd hadden het natuurlijk ook zwaar, in deze kamer, die de regio heilig heeft verklaard, zonder precies te weten, hoe dan. 

Minister Bruins toonde zich overigens een voortreffelijk minister. Hij bleef rustig, ondanks de soms lage aanvallen uit de Kamer. Kamerlid Beckerman (SP) had tijdens het debat nog een vraag voor de minister: hoe hij over vijftig jaar herinnerd wilde worden. Bruins vond die termijn wat overdreven, en stelde dat hij over vier jaar vooral herinnerd wilde worden als iemand die de kunsten verdedigd heeft tegen aanvallen op budget en vrijheid. Het was een iets rustiger geformuleerde versie van het NSC standpunt dat huidig partijleider Van Vroonhoven tijdens het Paradisodebat de zaal in slingerde. We mogen blij zijn dat de NSC zo pal is gaan staan voor Cultuur, want zonder die partij waren de raopen gaar geweest.

D66 zei aan het einde van het debat te hopen dat alle verlangens van de oppositie ingelost zouden kunnen worden in een volgend, cultuurvriendelijker kabinet.