Jouman Fattal, volgend jaar op tv, nu al te zien in Kikker's 'Wintercollectie' PODIUMKUNST

De Wintercollectie heet het, en het is een vijfdaags minifestival vol verrassingen. Het Utrechtse Theater Kikker heeft er inmiddels een traditie van gemaakt om elk jaar rond Sinterklaas voor een paar echte surprises te zorgen. 10 voorstellingen van jonge makers, van video-art, tot ruige dance performance, van een stille monoloog tot postdramatische cyberpunk, voldoende om elke theaterliefhebber even wakker te maken voor de toekomst. Of doodsbenauwd, natuurlijk.

Voldoende reden om te komen. En dat geldt zeker voor de solo Terug, van Jouman Fattal. Het is monoloog met rap, spoken word en gewoon acteren, over het verscheurde bestaan van een vrouw die al sinds haar vierde in Nederland woont, maar door de oorlog in haar geboorteland Syrië een onweerstaanbaar verlangen krijgt om terug te gaan. Ik besloot te vragen wat haar beweegt.

Wilde je altijd al het theater in?

‘Ik had pas op mijn 18e een idee van ‘goh, ik zou ook actrice kunnen worden. Daarvoor ging het echt alle kanten uit. Ik heb toen uit de losse pols maar een beetje auditie gedaan, en dat vond ik eigenlijk heel leuk. Daarna ben ik er veel meer echt ingerold. Daarvoor… Ik had duizend andere ideeën die ik ook wilde gaan doen. Ik ben misschien ook wat later dan de rest.’

Artistiek nest?

‘Ik kom verder niet uit een heel artistiek gezin. Mijn ouders waren wel heel creatief en muzikaal. In Syrië is het niet echt een vak, acteur, dus daar zijn zij ook niet mee opgevoed. Je wordt daar beroemd door een soapserie of je kiest een echt vak, zoals ze dat zeggen. Mijn ouders vonden het ok dat ik het ging doen, maar zij hebben zelf heel erg bèta achtige beroepen. Ze doen wel heel veel aan kunst en cultuur. Ze hebben me wel altijd op lessen gezet van muziek, theater, schrijven, schilderen. Daarin werd ik wel gestimuleerd, maar niet omdat ze dachten dat ik later op die manier mijn geld zou gaan verdienen.’

Heb je het van school meegekregen?

‘Ik zat op een hele culturele middelbare school en we deden elk jaar aan toneel. Hoe ouder ik werd, hoe groter de rol en hoe groter het toneelstuk. Dat was echt een happening. Acteren was voor mij meer een hobby. Toen ik eindexamen deed dacht ik: of ik doe psychologie, of ik ga voor de toneelschool. Na het eerste jaar auditeren is dat niet gelukt, toen ben ik dus heel blij psychologie gaan doen. Ik had al helemaal bedacht: dan wordt ik forensisch psycholoog en dan ga ik TBS-mensen interviewen, leek me hartstikke leuk.’

‘Maar toen heb ik toch nog één jaar geprobeerd en toen heb ik for the heck of it toch maar weer auditie gedaan. Ik werd toch aangenomen. Dat vond ik zo’n avontuur, dat ben ik aangegaan. Ik ben er echt ingerold. Op mijn tiende wist ik nog niet eens dat dat bestond.’

Waarom forensisch psycholoog?

‘Ik vind de psyche van de mens heel boeiend. Vooral de absurditeit van de mens en de gestoordheid. dat blijft in mijn werk ook een fascinatie.’

Flikken Maastricht staat op je CV.

‘Op tv heb ik hier en daar wat gespeeld, maar allemaal kleine rolletjes. Maar dat verandert. Ik ben nu met een serie bezig. daar heb ik de hoofdrol in. dat is wel even wat anders. In maart 2018 staat de eerste aflevering gepland op bnnvara. Het heet Zuidas, het is een soort van Nederlandse ‘Suits’ en het speelt in een advocatenkantoor waarin ik een jonge advocate speel die ervaart hoe heftig het eraan toe gaat op zo’n kantoor. En hoe er met macht wordt gespeeld.’

Je gebruikt in je voorstelling spoken word, dat is best nieuw.

‘Ik ben altijd fan geweest van rap en ik hou erg van poëzie. Ik had vrienden die allemaal schreven en vrienden die spoken word artists waren. Dus ik ging weleens naar zo’n poetry slam- avond en dan dacht ik altijd, hoe komt het dat dit nog niet in het theater is verwerkt. Toen kwam de musical Hamilton natuurlijk, die ik fantastisch vind. Het is mooi hoe je low culture met high culture kunt vermengen.’

‘Dus toen ik met mijn solo was begonnen die ik zelf zou gaan schrijven, wilde ik mezelf wel een uitdaging stellen. Ik dacht: laat ik een van de personages zo abstract weergeven dat hij in rap praat. Dan communiceer je met het publiek in teksten met een ritme en op rijm. Ik hem toen bepaalde leuzen gegeven, Arabische zinnen die ook tijdens de revolutie worden gezegd, gemixt met nederlandse zinnen. Zo heb ik geprobeerd de leider van de revolutie vorm te geven. Puur met tekst.’

Je bent zelf als vierjarige met je ouders uit Syrië gekomen, als vluchteling. De voorstelling heet terug, en gaat over terugkeer. Ben je zelf ooit terug geweest in Syrië?

‘Sinds de revolutie niet meer, maar daarvoor gingen we regelmatig op familiebezoek. Ik heb hele fijne herinneringen aan dat land. We waren natuurlijk politiek vluchteling, en daardoor werden we beschermd door onze status als Nederlander. Mijn ouders stonden waarschijnlijk wel op een blacklist, maar daar hadden we op dat moment geen last van.’

‘Mijn voorstelling gaat heel erg over hoe ik met de gedachte speel om terug te gaan. Want dat heb ik al een tijdje, dat ik wil helpen met de revolutie. Dus dat kijkje in mijn hoofd, dat is wat de voorstelling vertelt. Daarin speel ik ook Assad, om zijn point of view weer te geven, en ik speel de revolutieleider. Zelf zit ik tussen die twee extremen in. Ik zet mezelf ook neer als een soort Hamlet. Ik vraag me de hele tijd af wat ik moet doen. waarom doe ik niks, en wat is dan eigenlijk handelen.’

‘Mijn ouders spelen ook een rol. Die heb ik geïnterviewd voor mijn solo. Zij hebben zelf natuurlijk de held uitgehangen in de jaren tachtig. dat is de reden dat we zijn gevlucht. Ze zaten bij politieke partijen die zich destijds uitspraken tegen de vader van Assad. In hun studententijd kwamen zij in de problemen, hebben ook vastgezeten. En toen kwam ik er ook nog eens bij. Ze hadden moeilijkheden met de geheime dienst en daarom zijn ze gevlucht.’

‘Ik als verwende Nederlander, die zelf nog niets heldhaftigs heeft gedaan, vind dat best wel grote schoenen om in te staan. Als ik zie wat mijn ouders allemaal hebben gedurfd. Daar gaat het over. dat ik ook iets wil doen, maar niet weet wat. Dat leidt dan tot de fantasie: wat als ik oog in oog met Assad zou staan en ik had een pistool? Zou ik dan schieten?’

In Vileine staat op je profielpagina: ‘Haar Syrische roots geven haar een ‘lekkere multiculti’ manier van kijken op de maatschappij, maar dat uit zich vooral in een grote identiteitscrisis.’ Is dat zo?

‘Laatst vroeg iemand of ik me wel thuis voelde in Nederland. ik kon daar niet direct antwoord op geven want ik voel me niet per se in Nederland thuis, maar ook niet in Syrië. Ik voel me in het theater thuis. Dat is de enige plek waar ik hoor. Dus daarin zit een soort troebelheid. Dat heb ik weleens lastig gevonden. Niet dat ik daaronder lijd, ik denk dat veel Nederlanders met een buitenlandse achtergrond dat hebben, maar het heeft er weleens toe geleid dat ik heel erg mijn Syrische kant wegstopte. Dat leidde tot problemen toen de oorlog uitbrak. Die verscheurdheid bepaalt wel mijn gevoel.’

Gaan we je na het succes van je televisiecarriere nog terugzien in het theater?

‘Jazeker. Ik ben al bezig met de voorbereiding voor een productie die volgend jaar in Frascati te zien zal zijn. Ik ben nu al mensen bij elkaar aan het zoeken. Het wordt een duet met Nastaran Razawi Khorasani, een actrice en performer. Ik ben nu ook met schrijvers in gesprek. zodat ik ook een echt andere stem kan geven en ik me heel erg kan richten op het maakproces. Zo gaan we steeds eens stapje verder.