Stephanie Louwrier: ‘Ik omarm de angst voor mislukking’

‘Ik trad eens op voor een zaal ergens in de middle of nowhere, met veel oude mensen. De voorstelling was aangekondigd als cabaret. Maar mijn werk valt niet binnen één bepaald genre. Door de aanduiding ‘cabaret’ had het publiek verwachtingen waar ik niet aan voldeed. De mensen wilden een leuke, onderhoudende avond. Mijn voorstelling was rebels, energiek. Ik sprong alle kanten op en ging zelfs bij iemand op schoot zitten. De mensen schrokken. Op een gegeven moment stond er een oude vrouw op. Ze zat in het midden van de rij en begon zich met haar rollator rammelend en stommelend naar het gangpad te wurmen. “Dit is niet grappig!” riep ze. “Jij bent geen actrice! Je kunt er niets van!” Tierend verliet ze de zaal. Daar stond ik. Alleen tegenover een zaal vol mensen.’

Verwarring

Het was een extreme, gelukkig eenmalige gebeurtenis die theatermaakster Stephanie Louwrier te incasseren kreeg. Maar verwarring over het soort theater dat ze maakt, heeft haar loopbaan van meet af aan gekleurd. De ervaring dat wat ze deed en wilde niet aansloot op de verwachtingen gaf haar het gevoel dat ze faalde. De crisis die hieruit voortvloeide vormt de voedingsbodem voor haar nieuwe voorstelling, Revolutie van de mislukking.

‘Die crisis was een lange tijd van stilstand’, vertelt ze. ‘Alsof demonen in mijn hoofd zeiden dat het me toch nooit zou lukken te maken waar de mensen om vroegen. Geleidelijk kwam het verlangen in me op over die donkere tijd een voorstelling te maken. Alle mensen hebben zulke demonen, die afremmen wat ze eigenlijk zouden willen. Rare kelders in het hoofd. Die veroorzaken problemen, maar maken een mens ook uniek. We moeten onze faalmomenten koesteren. Niet wegstoppen. Dit inzicht is zo basaal en algemeen menselijk. Eigenlijk is Revolutie van de mislukking een ode aan de menselijkheid.’

Succesvol afstudeerproject

Tijdens haar opleiding aan de Toneelacademie Maastricht kon Stephanie Louwrier nog niet vermoeden dat ze op dit punt uit zou komen. ‘Als afstudeerproject moest ik een solovoorstelling maken. Ik vond het verschrikkelijk. Ik beschouwde mezelf toen als actrice. Wat ik wilde was gewoon een rol spelen met een kant en klare tekst. Iets in mijn eentje maken en zelf uitvoeren, de tekst, de scènes, alles: dat zag ik me totaal niet doen.’

Toch voldeed ze glansrijk aan de opdracht. Pauvre Lola had veel succes. ‘De mensen vonden het grappig. Dat verbaasde me, omdat ik voor mijn gevoel een heel serieuze voorstelling had neergezet.’

Knellend hokje

Tijdens een optreden op De Parade werd ze ‘ontdekt’, waarbij ze het stempel ‘cabaretière’ kreeg. Het probleem van de verwachtingen werd steeds groter. ‘Als je in een genre geplaatst wordt, moet je leveren wat fans van dat genre leuk vinden. Ik ging op de grap schrijven, de mensen een amusante avond bezorgen.’

‘Mijn voorstellingen hebben zeker humor, ook nu nog. Ik vind humor heel belangrijk. Maar ik wil doorstoten, door die humor heen de mensen ontroeren, uit hun comfortzone halen, ongemak laten voelen. Meer dus dan het hokje toeliet. Het ging hoe langer hoe meer wringen. Commercieel gezien is het niet handig als je niet binnen een genre valt. Ik kreeg dus het advies: maak een keuze, anders word je geen grote naam. En dat laatste moet. Dat is de norm.’

‘Hier liep ik in vast. Ik voelde dat de vrijheid in mijn hoofd, de creativiteit stokte.’

Iedereen op scherp

De confrontaties met het publiek hadden veel kanten, ook positieve. ‘Ik houd ervan het publiek in de voorstelling te betrekken. Tijdens een optreden sprak ik een vrouw aan. Ik vroeg haar wat ze vroeger wilde worden. Ze vertelde dat ze graag danseres had willen worden, maar dan ook stiekem voor het applaus, omdat ze dat nog nooit had gekregen. Na afloop heb ik haar naar voren gehaald en kreeg ze een staande ovatie. Ze had tranen in haar ogen. Ja, dit soort momenten zijn natuurlijk uniek.’

De demonen in jezelf

Ondanks dit soort inspirerende momenten hield Louwrier haar optredens niet vol. Ze zei al haar afspraken en verplichtingen af. Daar stond ze. Geen werk. Geen vooruitzicht. Alleen het gevoel: ‘Ik heb gefaald’. Iedereen had haar geprezen als ‘het jonge talent’. Van alle kanten had men geroepen: ‘Nu gaat het gebeuren’. In plaats daarvan zat ze thuis en kwam ze de demonen tegen, haar angst en onzekerheid. Haar idee dat haar kansen verkeken waren. Dat er geen plaats meer voor haar was.

In deze crisisperiode kwam acteur/regisseur Titus Tiel Groenestege haar te hulp. Ze ging bij hem thuis met hem aan de keukentafel zitten, met een fles wijn. Ze praatten en praatten. Hij bracht haar in contact met Rudolphi Producties. ‘Ik ging daar in gesprek. Het drong tot me door dat ik daar thuis hoorde. Rudolphi Producties is een productiehuis dat openstaat voor cross overs tussen de genres. Er kwamen ideeën in me boven om een voorstelling te maken over de crisis waar ik doorheen was gegaan. Over de demonen, het beest in mezelf, dat ik moest omarmen. Langzaam keerden het licht en de energie terug. Ik was zo bezig met de rest van de wereld, dat ik niet meer in het moment stond. Je moet je ego aan de kant schuiven, want dan pas kunnen er mooie momenten ontstaan.’

Tomeloze energie

Zo bevrijdde Stephanie zich van de dwang voor een bepaald genre te kiezen. ‘Hoe je Revolutie van de mislukking moet plaatsen is moeilijk te zeggen. Ko van den Bosch, die met mij de tekst van de voorstelling maakt en de eindregie doet, geeft als omschrijving: een mix van theater met televisie of film, een combinatie van rap met ballads en standup-comedy met poëzie. Maar eigenlijk komt het erop neer dat het niet nodig is in woorden te vatten wat voor voorstelling het is. Je moet het gewoon zien om daarachter te komen. Ik heb een voorproefje gespeeld op Oerol. Daar bleek dat de mensen moeiteloos zagen wat ik bedoelde. Je moet de voorstelling zien als een beleving op zichzelf. Achteraf kwamen er mensen op me af die met tranen in de ogen hun eigen mislukkingservaringen deelden.’

‘De voorstelling draait om het gevecht tegen angst voor mislukking, voor falen. Die angst is een beest in jezelf. Het voedt zich aan wat je meemaakt en kan op elk moment opdoemen. Je hebt er geen greep op. De voorstelling gaat over hoe ik probeer die angst te onderdrukken. Het broeit in mijn hoofd. Dat ik die angst heb is iets wat ik in mezelf vervloek. Daar hoort mijn tomeloze energie bij. Wat mensen aan mij zien als ik op het podium sta, is een heel energiek iemand. Met die opbruisende energie komt dit beest in me los. Ik heb er een haat-liefdeverhouding mee. Mijn energie is een gedeelte van het beest, maar heeft tegelijk ook iets te maken met wat ik zoek.’

‘Ik kom als een sterke vrouw over. Maar het is fijn ook mijn andere kant te kunnen laten zien: lelijk en schuw.’

Rust vol energie

‘Ik ben in deze nieuwe voorstelling rustiger, maar die energie is er nog wel. Ik voel de drang de energie te laten lopen, mensen aan te spreken, het ongemak op te zoeken. Het zou zoveel gemakkelijker zijn een voorstelling te maken die braver is, binnen de lijntjes, gewoon een monoloog bijvoorbeeld. Maar mij lukte het niet. Ik heb me vaak mislukt gevoeld omdat ik niet in een hokje paste.’

‘Dat dit soort theater me zo aantrekt, dat ik me hier thuis bij voel, is een hele ontdekking sinds ik mijn opleiding in Maastricht afrondde. Toen dacht ik: ik kan nooit iets in mijn eentje maken. Maar nu vind ik het juist een verademing. Zelf bepalen wat ik maak en speel, terwijl het altijd ook iets beangstigends houdt: op leven en dood spelen.’

Ruimte voor improvisatie

‘Sinds het voorproefje op Oerol is er alweer veel veranderd. Ik heb de videoregistratie bekeken en zie nu hoeveel ik toen nog bezig was het publiek te pleasen. Ik herken de onzekerheid die ik toen voelde. Nu sta ik er anders in. Vertel maar wat je wilt vertellen, zeg ik tegen mezelf. De mensen komen heus wel. Ik omarm de angst voor mislukking. Veel in de voorstelling staat vast, maar ik houd ruimte voor improvisatie. Dat heb ik nodig, maar het brengt ook gevaar met zich mee. Het kan misgaan. Dat houdt het spannend.’

‘Nu ik mezelf laat zien zoals ik me wil laten zien, hoop ik dat de mensen het herkennen en zeggen: “Dit is het”. Ik zit nu twee weken voor de première en voel me iedere dag oog in oog met het beest staan. Ik vlieg alle kanten op. Het stemmetje dat zegt “Je kunt het niet, de mensen vinden het niets, ze zullen je nooit begrijpen”. Het klinkt voortdurend in mijn hoofd. Maar ik zeg tegen mezelf: “Accepteer het maar. Dit is wie ik ben en wat ik maak”.’

Matthias Mooij

‘Een van de scènes van Revolutie van de mislukking heb ik gebaseerd op een indrukwekkende ervaring met regisseur Matthias Mooij. Ik heb met hem gewerkt. En we hadden een goede click. In 2014 overleed hij. Voor zijn dood vroeg men mij of ik hem wilde opzoeken. In het ziekenhuis. Ook toen stak het beest in me de kop op. “Hoezo word ik gevraagd hem op te zoeken? We hebben elkaar al een tijd niet meer gezien. Wat kan ik voor hem nog betekenen?” Dat soort non-dingen kwamen in me op terwijl er zoiets belangrijks aan de hand was als iemands naderende dood! Ik ging naar hem toe. Bij binnenkomst maakte ik een grap. Hij moest lachen. Het was lastig het beest uit te zetten. Het werd een heel persoonlijke ervaring. Een scène in de voorstelling gaat hierover.’

‘Ik probeer iets los te maken, de mensen een leuke avond te bezorgen, maar ze toch ook zo te raken dat ze het er na de voorstelling nog over hebben. Dan kan het natuurlijk gebeuren dat ik te dichtbij kom voor mensen die alleen komen om geamuseerd te worden. Dat vinden ze ongemakkelijk. Maar ik denk nu: ‘Laat het ongemakkelijke maar ongemakkelijk zijn. Daar houd ik van.’

Intens gelukkig

Eerder had Stephanie Louwrier een van de hoofdrollen in het filmpje Intens gelukkig. Daarin speelt ze een vrouw die een aantrekkelijke man ontmoet. Ze gedraagt zich tegenover hem als de perfecte, geslaagde vrouw. Maar ertussendoor is telkens in ingelaste flitsen te zien hoe ze vecht tegen haar minderwaardigheidscomplex, de vernietigende kritiek die ze op zichzelf heeft, de overtuiging dat ze het absoluut niet waard is dat die man iets in haar ziet. Het is blijkbaar een rode draad in Louwriers werk. Dit gevecht. De schitterende buitenkant en het gevecht dat ze in de innerlijke duisternis met zichzelf voert.