Nederlands Film Festival 2020 – Grenzen verleggen met Forum van de Regisseurs

In deze corona-tijd zwermt het Nederlands Film Festival uit over 100 zalen in heel het land. Een groot deel van het aanbod is ook online te zien, waaronder het Forum van de Regisseurs voor grensverleggende films. Een buitenkansje voor de thuiskijker. We spreken met de nieuwe Forum-curatoren die op zoek gingen naar makers met lef en eigen visie.

Deze veertigste editie van het Nederlands Film Festival, die op 25 september van start gaat, is een bijzondere editie. En niet alleen vanwege het jubileum, de terugblik op 40 jaar Gouden Kalveren of het online-aanbod. Om ook de filmliefhebbers die houden van de bioscoopervaring te verwennen zijn er acht NFF-titels die in de festivalweek niet alleen in Utrecht, maar ook in zo’n zeventig andere steden hun première beleven. ‘Het NFF komt naar je toe!’, meldt de website monter. Ook dat kan je grensverleggend noemen.

Opening met verbeeldingskracht

Ook de openingsfilm Buladó, waarmee het NFF dit jaar sterk van start gaat, is in het hele land te zien. Dit op Curaçao gesitueerde, magisch-realistische en tegelijkertijd diep ontroerende familieverhaal is een rijke, gelaagde productie die als het ware zegt: zó kan de Nederlandse film ook zijn. Eché Janga, die in 2014 al opviel met zijn debuut Helium, schept een eigen wereld die toch heel dichtbij voelt. Een wereld waarin tegenstellingen elkaar vinden. Rationaliteit naast spiritualiteit, leven en dood, poëzie en nuchterheid. Met een prachtig kordate hoofdrol van Tiara Richards als de elfjarige Kenza. Een meisje dat tussen de mystiek van haar grootvader en de norse geslotenheid van haar vader een eigen weg moet vinden. Een verhaal over het leven, over verbondenheid en bevrijding. Dit is grenzen verleggen met verbeeldingskracht.

Dan is het nog maar een kleine stap naar het Forum van de Regisseurs, het competitieprogramma voor grensverleggend werk. Dat Buladó niet in dat programma is opgenomen heeft alleen een praktische reden, verzekeren de Forum-samenstellers Hugo Emmerzael en Inge de Leeuw me in een gesprek via Skype.

Opfrisbeurt

Dat er, in tegenstelling tot wat je wel eens hoort, wel degelijk avontuurlijke Nederlandse filmmakers zijn die durven experimenteren en een creatieve visie hebben bewijzen de twaalf geselecteerde titels. Regisseurs die nieuwe paden zoeken of aanzetten tot discussie. Boris Gerrets laat in Lamentations of Judas Angolese veteranen een Bijbelverhaal naspelen om zo hun demonen te lijf te gaan. Isabel Lamberti geeft in het sober-indrukwekkende La última primavera het sociaal-realistische genre een opfrisbeurt. En in Rotterdam draaide Marina Meijers de even intieme als rauwe documentaire Carrousel over kansarme jongemannen.

Het eerste Forum werd in 2015 op poten gezet door filmcritici Dana Linssen en Jan Pieter Ekker. Op uitnodiging van de toenmalige festivaldirecteur Willemien van Aalst en naar een idee van Emile Fallaux en Jos Stelling. Voor de huidige zesde aflevering heeft het Festival het stokje overgedragen aan Hugo Emmerzael (onder meer redacteur van de Filmkrant) en programmamaker en Impact-projectleider Inge de Leeuw.

Inspirerend

Voor Hugo was het Forum van de Regisseurs de afgelopen jaren altijd al zijn favoriete festival-onderdeel. Hij vindt de aandacht voor de ideeën van makers en de uitwisseling die tijdens het Forum plaatsvindt belangrijk voor de Nederlandse filmcultuur. “Heel inspirerend. Heel bijzonder ook dat ik daar nu zelf een bijdrage aan mag leveren.”

Inge, door Hugo gevraagd om mee te doen, is juist een nieuwkomer op het Nederlands Filmfestival. “Ik was rond die tijd altijd in Toronto en New York, maar toen Hugo me over het Forum vertelde werd ik nieuwsgierig”, lacht ze. “Heel interessant dat het juist gaat om auteurschap en het zoeken naar verdieping. Plus dat we nu kunnen experimenteren met een online-vorm. Dus naast de vertoning van de films ook podcasts met gesprekken met de makers.”

Spelen met media

Gevraagd naar de selectiecriteria merkt Hugo op dat hij en Inge vooral gezocht hebben naar werk dat getuigt van een krachtig idee. Dat kan essayistisch zijn of geëngageerd of esthetisch, dat maakt niet uit. Maar er moet een duidelijke visie zijn.

Als voorbeeld noemt hij The Undercurrent van beeldend kunstenaar Rory Pilgrim, die daarmee vorig jaar de Prix de Rome Beeldende Kunst van het Mondriaanfonds won. Een project dat het midden houdt tussen activistische cinema, documentaire, videoclip en artfilm. Over tien jonge klimaatactivisten in Idaho die gaandeweg ook andere issues blijken te hebben. Een film vol kwesties die nu spelen in de wereld.

Inge onderstreept dat The Undercurrent ook met de presentatievorm buiten de gebruikelijke hokjes treedt. Het project was een installatie in het Stedelijk Museum, en is nu als film te zien.

Dat spelen met verschillende media zien we heel mooi bij #VerlorenJongensZullenWinnen. Hoe gebruiken jongeren hun smartphone, camera en microfoon in hun online-strijd tegen de gevestigde orde? Dat wordt gepresenteerd als installatie in de Bibliotheek, is te beleven als live-event in BAK (Utrechts platform voor actuele kunst) en online te zien als video van 50 minuten. Ook Nerd_Funk: Phase 1, een caleidoscopische verkenning van de digitale cultuur, beperkt zich niet tot één medium.

Docu en fictie

Ons moederland van Shamira Raphaëla is een portret van een extreemrechtse politiek leider. Qua vorm niet heel vernieuwend, maar de krachtige verbindingen die ze maakt met archiefmateriaal en de lagen die ze aanbrengt noemt Hugo ontzettend interessant. Bovendien is het een film is die een goed gesprek kan opleveren. Ook dat heeft een rol gespeeld bij de selectie. Wie wil horen wat Raphaëla te vertellen heeft kan doorklikken naar de podcast.

Het valt me op dat de meeste Forum-titels van dit jaar documentaires zijn of films die daar een sterke band mee hebben. Hugo beaamt dat, maar voegt eraan toe dat er niet bewust op is gemikt. “De Nederlandse documentaire-traditie is nu eenmaal sterk. Misschien geven de lagere budgetten die hiervoor nodig zijn ook meer vrijheid om te experimenteren.”

Als voorbeeld van zo’n experiment op het snijvlak van docu en fictie noemt Inge Drama Girl van Vincent Boy Kars. Een jonge vrouw speelt daarin met behulp van acteurs scènes uit haar eigen, getroebleerde leven na.

La última primavera

Twee bijzondere speelfilms zijn La última primavera van Isabel Lamberti en Kala Azar van Janis Rafa. Vooral de eerste maakte op mij veel indruk. Echte bewoners van een Madrileense sloppenwijk spelen daarin wat er zou kunnen gebeuren als hun huizen worden gesloopt. Een speculatief verhaal. Hugo noemt het een ingetogen project met groot effect. Vooral omdat het je aan het denken zet over de manier waarop de film is gemaakt, over de vertrouwensband met de betrokkenen en de dunne scheidslijn tussen fictie en documentaire.

Kala azar

Janis Rafa is een beeldend kunstenaar die met Kala azar haar filmdebuut maakt. Een mysterieus en intrigerend drama over een jong stel dat zich ontfermt over dode beesten. Daarmee creëert ze een heel eigen wereld met eigen regels en symboliek. Op het Rotterdams Filmfestival kreeg Kala azar de Prijs van de Nederlandse Filmkritiek.

Kala azar, een Nederlands-Griekse coproductie, is niet de enige Forum-titel die zich buiten Nederland begeeft. We noemden al Lamentations of Judas en La última primavera. Ze noemen me Baboe en het allegorische drama Watamula, dat zich net als openingsfilm Buladó afspeelt op Curaçao, zijn twee andere titels die getuigen van een verbreding van de blik. Hugo vermoedt dat deze editie misschien wel de meest internationaal georiënteerde Forum-aflevering is. Ook op die manier worden hier grenzen verlegd.

De vormgeving van het Forum-programma, grotendeels online, is zelf ook een beetje een experiment. Naast de vertoonde films zijn er online-gesprekken met de makers, in de vorm van podcasts die de hele festivalperiode beschikbaar blijven. Daarnaast is er een slow-chat met de makers, waar kijkers op ieder moment zelf vragen kunnen intoetsen.