HOLLAND FESTIVAL 2021 met associate artists Ryuichi Sakamoto en Gisèle Vienne

Van 3 tot en met 27 juni 2021 vindt de 74e editie van het Holland Festival plaats in en om Amsterdam. De associate artists van dit jaar zijn de Amerikaans-Japanse componist Ryuichi Sakamoto en de Frans-Oostenrijkse theatermaker Gisèle Vienne – opvallende kunstenaars met een brede belangstelling, zoals blijkt uit hun samenwerkingen met Hollywoodregisseurs, techno-artiesten, beeldend kunstenaars en rockbands. Tijdens het festival is eigen werk van beiden te zien, werk van makers met wie zij zich verwant voelen en voorstellingen die thematisch met die van de associate artists verbonden zijn.

Thema: Wat maakt de mens?

In het werk van de associate artists staan onderwerpen centraal als (de beleving van) tijd en de manier waarop de mens door de wereld en zijn omgeving wordt beïnvloed – en hoe de mens zelf die wereld beïnvloedt. Het festivalthema van Holland Festival 2021 is daarom: Wat maakt de mens? De festivalkunstenaars benaderen het thema vanuit diverse invalshoeken. Wat is de invloed van de mens op de natuur? Hoe ontstaan sociale, menselijke constructies en systemen zoals tijd en identiteit?
Zo neemt performancekunstenaar Phia Ménard in Contes Immoraux – Partie 1 – Maison Mère op een krachtige, poëtische manier de bouwwerken van de mens onder de loep door eigenhandig een Griekse tempel van bordkarton te bouwen. En Sakamoto maakt samen met mediakunstenaar Daito Manabe voor Sensing Streams elektromagnetische golven zichtbaar en hoorbaar, waarmee een onzichtbare, maar onmisbare infrastructuur wordt blootgelegd.

Niet-lineaire tijd

Van Sakamoto is, in samenwerking met multidisciplinair artiest Shiro Takatani, de nieuwe, onconventionele opera TIME te zien. Hierin zoekt hij naar manieren om onze lineaire opvatting van tijd en ritme los te laten. TIME is geïnspireerd op de traditionele Japanse theatervorm Mugen Noh en de magische elementen daarvan. Sakamoto stelt vragen over het verschijnsel tijd en de verhouding tussen mens en natuur. Sakamoto: ‘We leven en we sterven. En daarna wordt ons lichaam onderdeel van een volgend leven. Dat is saṃsāra, de levenscyclus van wezens op deze planeet. In dromen verloopt die tijd niet lineair, alles valt samen.’

Van Vienne is onder meer haar nieuwste voorstelling L‘Étang te zien, gebaseerd op het gelijknamige verhaal van de Zwitserse schrijver Robert Walser en uitgevoerd door Adèle Haenel (bekend van de film Portrait de la jeune fille en Feu) en Ruth Vega Fernandez (Kiss Me). L’Étang is een gelaagd en emotioneel familiedrama. Het werk rekt de tijd op door een ervaring te creëren die tussen het reële en het gefantaseerde in staat. Zo onderzoekt Vienne ingewikkelde familierelaties. Daarbij schuwt ze de donkere krochten van de mens niet.

Het verlangen een ander te zijn

Van Vienne toont het festival ook Kindertotenlieder. Een jongen komt op zijn eigen begrafenis en zijn geest gaat een dialoog aan met een andere adolescent. Wat is er gebeurd? Hoe is hij overleden? Vienne wil met haar werk blootleggen hoe identiteit ontstaat als gevolg van maatschappelijke druk en conventies. Met Kindertotenlieder creëerde ze een droomwerkelijkheid vol verwijzingen naar griezelig-mooie sprookjes en tradities, zoals de heidense cultus van de Perchten in Oostenrijk. Ze analyseert en bekritiseert het keurslijf waarin een mens, vooral als tiener, terechtkomt. De monoloog La codista van Marleen Scholten is gebaseerd op het echte verhaal van Giovanni Cafaro, een man die zijn baan verliest en daarna tegen betaling voor anderen in de rij gaat staan. Het stuk gaat over de angst die velen hebben om tijd te verliezen en het verlangen om soms iemand anders te zijn.

Natuur en luisteren

Sakamoto maakt in zijn werk veel gebruik van geluiden uit de natuur en hecht veel waarde aan aandachtig luisteren. Dat de natuur volop de mogelijkheid biedt om de zintuigen open te stellen, tonen kunstenaars Massimo Furlan en Claire de Ribaupierre. Met Dans la Forêt nemen zij het publiek mee het bos in om daar volledig op te gaan in de natuur. De afstand tussen mens en natuur, die de wereld al veel schade heeft berokkend, wordt zo tijdelijk opgeheven.

De installatie Fremdkörper van performanceduo Boogaerdt/VanderSchoot probeert de afstand tussen lichaam en geest te overbruggen. Via een slaapritueel, waarin het publiek op verkenningsreis in het onderbewuste wordt gestuurd, willen zij de band van de mens met de aarde en met zichzelf herstellen.

De complexe wisselwerking tussen mens en natuur komt in meerdere voorstellingen naar voren. In de multidisciplinaire voorstelling The Planet – A Lament van de Indonesische regisseur Garin Nugroho zien we hoe één enkele overlevende in de nasleep van een tsunami de missie heeft om het leven op aarde te redden. De opera Ine Aya’ van de Indonesische componist Nursalim Yadi Anugerah en de Nederlandse librettist en regisseur Miranda Lakerveld gaat over de ontbossing op Kalimantan, die deels wordt veroorzaakt door de aanleg van palmolieplantages. Ze baseren zich op het Kayan-epos Takna’ Lawe’ en Richard Wagners Ring des Nibelungen – twee klassieke werken, één uit de oosterse en één uit de westerse cultuur, waarin een godin van de aarde voorkomt.

Context en toegankelijkheid

In een uitgebreid contextprogramma online met onder meer podcast-inleidingen in samenwerking met De Groene Amsterdammer wordt het hoofdprogramma uitgediept door nader in te gaan op belangrijke festivalonderwerpen en -thema’s. Dit jaar wordt onder meer samengewerkt met De Balie en Melkweg. Eye Filmmuseum brengt, geïnspireerd door de vele filmscores door Sakamoto, een programma in het teken van filmmuziek. Het festival is dit jaar aanwezig op nieuwe locaties in en buiten Amsterdam, zoals met het parcours van korte acts in Short Circuit in De School, Fremdkörper op Het HEM in Zaandam en Dans la Forêt in het Smithuyserbos bij Hilversum.

Holland Festival in coronatijd

Het Holland Festival heeft als artist driven festival bewust ervoor gekozen om in 2021 een live festival te organiseren in de overtuiging dat het van belang is dat publiek en performers een fysieke ervaring kunnen delen. De programmering is zo opgezet dat alle producties ook met kleine publieksaantallen kunnen plaatsvinden. Hierbij wordt gebruikgemaakt van protocollen van de theaters en concertzalen waarmee het festival samenwerkt. Op het hele programma en op de kaartverkoop zijn de voorwaarden van toepassing die horen bij de coronamaatregelen, zoals die tijdens het festival zullen gelden.

In totaal presenteert het Holland Festival 39 producties (inclusief contextprogramma) verdeeld over 25 dagen, waaronder 10 wereldpremières en 12 Nederlandse premières.

Het festival duurt van 3 tot en met 27 juni 2021. Tickets zijn vanaf medio mei te koop via hollandfestival.nl.