James Bond deed het goed, maar kon bioscoopjaar 2021 toch niet redden van dieptepunt

Het is een sterk gevoel van déjà vu. Ik kijk naar de presentatie van de resultaten van de bioscoopbranche, niet tijdens een gezellige nieuwjaarsreceptie, maar net als vorig jaar voor een lege zaal van het Pathé Tuschinski theater in Amsterdam. Ook nu weer online. Opnieuw een terugblik op een teleurstellend coronajaar. Al weet presentator René Mioch, duidelijk vol goede moed, nog wel een lichtpuntje te ontdekken. Tuschinski vierde in 2021 het honderdjarig bestaan en kreeg het predicaat ‘koninklijk’.

Vorig jaar, met de vaccinaties in het vooruitzicht, hoopten de vertegenwoordigers van bioscopen en distributeurs aan het eind van de presentatie nog op een voorzichtig herstel in 2021. Helaas sloeg corona zo mogelijk nog harder toe, met een langere periode van bioscoopsluiting tot gevolg. De cijfers in het kort: 2021 sloot af met 14,3 miljoen bezoeken. 14,6% minder dan het toch al dramatisch slechte 2020, en 62,4% minder dan 2019. De populairste film was de nieuwe James Bond No Time to Die met 1,7 miljoen bezoeken. Een flinke boost in dit coronajaar. Ter vergelijking: Spectre, de voorlaatste Bond, haalde in 2015 ruim 2 miljoen bezoeken.

De best bezochte Nederlandse film was De slag om de Schelde met krap 508 duizend bezoeken. Zeker niet slecht. Positief daarbij is het goede Nederlandse marktaandeel: 23%, zelfs nog iets meer dan de 22% van het jaar daarvoor.

Bioscopen moeten snel open

Boris van der Ham, de nieuwe voorzitter van de Nederlandse Vereniging van Bioscopen en Filmtheaters (NVBF) merkt bij de bespreking van de resultaten op dat het vet nu toch echt van de botten is. Hij hoopt dat het tot de overheid is doorgedrongen dat het van groot belang is dat de bioscopen snel weer open gaan. Met het oog op besmettingen is het een heel veilige plaats. Daarnaast merkt hij op graag mee te willen denken over versterking van de Nederlandse filmproductie in de komende jaren. Hij wil de nieuwe regering graag nuttige suggesties influisteren. Hoop is gevestigd op Gunay Uslu, de nieuwe staatssecretaris Cultuur en Media.

Ook Ron Sterk (vicevoorzitter NVBF en CEO Vue Nederland) spreekt van een vreselijk teleurstellend jaar. In september, met de nieuwe Bond, leek het even dat de ellende nu echt voorbij zou zijn. Tot in december weer de nieuwe lockdown kwam. Ook voor het personeel is het moeilijk om gemotiveerd te blijven. Sterk heeft het gevoel dat hij bij gesprekken met het ministerie soms als een kleine jongen werd weggezet.

Ook hij benadrukt dat er nooit een verband is bewezen tussen besmettingen en bioscoopbezoek, en dat de branche zich altijd zeer zorgvuldig aan alle voorschriften heeft gehouden. Overigens heeft de overheidssteun volgens hem wel goed geholpen, al is het minder goed toegesneden op de grote concerns.

Inmiddels zijn we een persconferentie verder, waarbij de cultuursector inderdaad weer als een ongeduldige klein kind is weggezet. Misschien was er nog te weinig tijd voor een lobby bij de nieuwe regering, maar de bioscopen blijven dicht. Het was fijn geweest als er tenminste wat meer concrete onderbouwing hiervoor was geweest. Hoeveel ziekenhuisopnamen zouden de modellen bijvoorbeeld voorspellen bij een voorzichtige opening met de nodige voorzorgen? Laat Gunay Uslu zich hier met spoed mee gaan bemoeien. Vertrouwen heeft ze, nu moet ze het nog houden. Of moeten de bioscopen ook burgerlijk ongehoorzaam worden, net als de horeca in Valkenburg?

Druk op de doeken

Klaas de Jager, bestuurslid Filmdistributeurs Nederland (FDN) en managing director Independent Films, merkt op dat 2021 een lastiger jaar was voor de onafhankelijke distributeurs. Toen de Amerikaanse majors in 2020 veel films uitstelden ontstond er ruimte voor de anderen. Het afgelopen jaar zijn weer veel grote titels uitgezet waardoor er meer druk op de doeken kwam. Hij begrijpt dat exploitanten kiezen voor No Time to Die, maar dat werkt door in de keten. Hij noemt als voorbeeld de Nederlandse film Alles op tafel die op 4 november uitkwam, een goede start had, totdat in de vierde week de avondlockdown inging, waardoor het bezoek met 80% kelderde. Twee weken later de totale lockdown. Heel zuur.

Ook Sharita Hasnoe (voorzitter FDN en director studio distribution Walt Disney Nederland) spreekt van een heel pittig jaar, en merkt op dat je door verplaatsen van de releases het momentum van de internationale promotie kwijtraakt. Door telkens nieuwe maatregelen raakt de consument de draad kwijt.

De cijfers

Hajo Binsbergen, bestuurslid FDN en managing director Warner Bros. Holland, was present om nader in te gaan op de cijfers. Met 14,3 miljoen bezoeken, 14,6% minder dan in 2020, was 2021 een heel slecht jaar. Het op één na slechtste jaar zelfs sinds de registratie in 1918 begon (1992 was het dieptepunt). Belangrijkste beperkende factor, naast maatregelen als invoering van de QR-code en kleinere zaalbezetting, was de lange periode van lockdown. Eerst tot 5 juni, daarna weer vanaf 19 december. Daardoor miste Nederland ook de traditionele bezoekerspiek rond de kerstdagen.

Wel is het zo dat in de maanden dat de bioscopen open waren er in 2021 meer bezoekers kwamen dan het jaar daarvoor, al werd het niveau van 2019 niet gehaald.

Nederlandse film

De Nederlandse film deed het naar verhouding niet slecht. Het marktaandeel was met 23% zelfs nog iets hoger dan de 22% van 2020. Een geweldig herstel in vergelijking met de magere 12% van 2019. Het lijkt erop dat het publiek, als in moeilijke tijden de bioscopen weer open gaan, graag een Nederlandse film kiest. In de top 10 van 2021 staat De slag om de Schelde met ruim een half miljoen bezoeken op de derde plaats.

Binsbergen ziet ook dat naast het jonge publiek ook de ouderen weer graag komen als de zalen weer open gaan. No Time to Die werd breed bezocht, en in de filmtheaters was The Father, die het van een ouder publiek moet hebben, de best bezochte film. Kijkend naar de top 10 van Nederlandse films ziet hij dat de samenstelling het afgelopen jaar gevarieerder was, met minder nadruk op de romkom.

Internationaal gezien deden de meeste landen het in 2021 beter dan Nederland. Mede doordatg in de omringende landen de bioscopen rond de kerstdagen open waren. In 2020 was het juist omgekeerd.

In totaal werden er in 2021 301 titels uitgebracht. Minder dan in 2020 (331) en 2019 (492). Maar als ik alleen kijk naar de periode dat de bioscopen open waren zie ik in 2021 zo’n 46 nieuwe titels per maand, tegenover 41 maandelijkse releases in 2019.

Zilveren Roos en Roosje

Aan het eind van de presentatie worden nog twee prijzen uitgereikt. René Mioch, presentator van de bijeenkomst, toont zich oprecht verrast en ontroerd wanneer hij verneemt dat hij dit jaar degene is die wordt geëerd met de Jan Nijland Zilveren Roos. Deze onderscheiding is bestemd voor een persoon of instantie die van grote betekenis is voor de Nederlandse bioscoopwereld. De aanmoedigingsprijs, het Jan Nijland Zilveren Roosje, gaat naar Vereniging Onderlinge Studenten Steun Kriterion (Filmtheater Kriterion).

Goed om te weten:

Alle jaarcijfers en lijstjes van best bezochte films zijn onder meer te vinden op de FDN-website.