Rutteleaks 3: we weten nu hoe kaal het er de komende jaren uit gaat zien: decimering cultuur en bibliotheken, regionale omroepen ontzien

We hadden zelf al het nodige researchwerk gedaan, en toen bleek er ook iets naar de Tweede Kamer gestuurd te zijn, waarin nog veel meer cijfers stonden. We vroegen die cijfers op en schrokken ons een klein tot middelgroot hoedje. Na 2012, wanneer het huidige kunstenplan afloopt en na een jaar van nietsdoen en afwachten voor de hele sector een nieuw kunstenplan begint in 2014, is er bijna geen geld meer voor schouwburgen, productiehuizen en cultuureducatie, terwijl de meeste bibliotheken zullen zijn verdwenen.Dat zijn namelijk allemaal dingen die door de gemeentes worden betaald, en niet door het rijk.  Een onderzoeksbureau onderzocht wat de gemeentes en provincies gaan snijden, en dat dus los van de toch al forse bezuinigingen van meer dan 20 procent die het Rijk bij monde van staatssecretaris Halbe Zijlstra van de kunsten afpakt.

Wat er na 2013 wel zal zijn, is dat drie regio’s elkaar de tent uit vechten met hun investeringen in cultuur. Die investeringen gaan om de status van Culturele Hoofdstad van Europa in 2018. Deze Olympische Spelen van de beschaafde wereld zullen dus ten koste gaan van een groot aantal bestaande voorzieningen. Zeker in Utrecht, Friesland en Brabant

Overigens worden ook de regionale omroepen ontzien, door alle in het voorliggende onderzoek gepolste gemeenten en provincies.

Men concludeert met enig understatement:

De beleving is dat op kunst en cultuur fiks wordt bezuinigd. Gemeentes noemen als oorzaak dat een aanzienlijk deel van het cultuurbudget ‘vrij geld’ is, waardoor bezuinigingen hier makkelijker kunnen worden doorgevoerd dan op andere terreinen.

We halen even wat hoogtepunten aan uit het stuk dat we in handen kregen van onze in diepe regenjas gestoken kettingroker in de parkeergarage van de Tweede Kamer:

Bijna alle gemeenten en provincies bezuinigen op kunst en cultuur

In 2011 bezuinigt 49% van de gemeenten op kunst en cultuur en dat percentage loopt de jaren daarna op. 69% Van de gemeenten en bijna alle provincies bezuinigen uiteindelijk tussen 2010 en 2016 op kunst en cultuur. 29% van de gemeenten geeft aan nog niet te weten of er op kunst en cultuur wordt bezuinigd en maar 2% weet zeker dat er niet bezuinigd wordt.

Naarmate de tijd vordert zal er ook steeds meer op kunst en cultuur bezuinigd worden. In 2011 bezuinigt 8,1% van de gemeenten al meer dan 10% van het cultuurbudget en in de periode 2013-2016 zal dat oplopen tot 14,3% van de gemeenten.

Hoe concreet zijn de bezuinigingen?

43% Van de gemeenten heeft concrete voorstellen en bedragen genoemd, 24% geeft alleen aan dat er bezuinigd wordt op kunst en cultuur, 21 % geeft aan dat te doen en noemt een totaalbedrag en 12 % heeft wel voorstellen maar nog geen bedragen genoemd.

Alle provincies bezuinigen in verschillende mate op kunst en cultuur, behalve Zuid Holland, Overijssel, Flevoland en Limburg. De provincie Utrecht verwacht bezuinigingen vanaf 2012. Er is een grote variatie in omvang van de bezuinigingen, van 20% (Noord Holland en Groningen) tot 5% (Zeeland en Drenthe).

Waarop wordt bezuinigd?

De bibliotheek staat op nummer een. Na de bibliotheek komen cultuur-educatie, amateurkunst, podia en podiumkunsten, musea en daarna de overige kunsten. Monumenten, archeologie, letteren en omroep blijven het meest buiten schot.

De bezuinigingen op de bibliotheek worden vooral gerealiseerd door het sluiten van nevenvestigingen. De hoofdvestiging van de bibliotheek krijgt daarmee een andere rol. Vooral ook omdat sommige gemeenten juist weer investeren in nieuw- of verbouw van de centrale vestiging.

Gemeenten bezuinigen vooral veel op de eigen organisatie. Culturele instellingen (vooral musea, archieven en podia) die onderdeel zijn van die gemeentelijke organisatie zien daarom vaak een forse bezuinigingstaakstelling op zich afkomen. De interne bezuinigingen raken ook de afdelingen cultuur en monumenten & archeologie.

De bezuinigingen op cultuureducatie treffen vaak het aanbod voor jongeren en volwassenen. Gemeenten proberen de subsidies voor het aanbod aan kinderen overeind te houden.

De bezuinigingen zijn niet in alle provincies concreet. Kijkend naar waar de bezuinigingen het hardst aankomen, valt op dat vier provincies zwaar bezuinigen op het bibliotheekwerk. Opvallend is dat er weinig wordt bezuinigd op de omroep, wat een juridische achtergrond heeft (minimumniveau Mediawet).

Verwacht effect van de bezuinigingen

De bezuinigingen van provincies hebben vaak direct effect op het activiteitenniveau van kunst en cultuur in de gemeenten. Gemeenten en provincies verwachten dat door het totaal aan bezuinigingen van rijk, provincies en gemeenten de omvang en de spreiding van het cultuuraanbod in Nederland afnemen. Culturele instellingen zullen fuseren of verdwijnen. Toegangs-prijzen en tarieven van de culturele instellingen die blijven bestaan gaan omhoog, ook voor groepen die tot nu toe ontzien werden zoals jongeren en ouderen. Voor jongeren komt de afschaffing van de cultuurkaart daar nog bij. De (aangekondigde) BTW verhoging op podiumkunsten en beeldende kunsten komt bovenop de verwachte verhoging van toegangsprijzen en tarieven. In reactie hierop geven brancheorganisaties en anderen aan dat zij vrezen voor een terugloop van bezoekers en daarmee grote druk op de exploitatie van de culturele instellingen.

Nieuwe investeringen

Gemeenten en provincies bezuinigen, maar investeren ook. Gemeenten investeren om bijvoorbeeld mee te dingen naar de kandidatuur voor culturele hoofdstad van Europa (2018), of voor de nieuw- en verbouw van podia (pop, theater), een nieuwe bibliotheek, het archief en de musea.

Van de provincies die bezuinigingen hebben aangekondigd investeert een aantal ook weer in cultuur. Het extra budget is bestemd voor hergebruik van erfgoed, cultuur & ruimte en creatieve economie en, net als bij gemeenten, investeren provincies in de kandidatuur voor culturele hoofdstad van Europa.

Hier is het hele onderzoek te lezen als pdf: Rapport bezuinigingen kunst en cultuur