IFFR 2012 – Ontnuchterend verslag uit Egypte hit bij festivalpubliek

Dat Martin Scorsese’s betoverende Hugo op het Rotterdams festival  een tijdje nummer 1 stond in de publiekswaardering is niet zo vreemd. Wel verrassend is de film die gisteren als nummer twee opdook en nu Hugo van de eerste plaats heeft verdreven: de documentaire Back to the Square waarin filmmaker Petr Lom kijkt hoe het er in Egypte voorstaat na de euforie van het Tahrirplein en het vertrek van Mubarak.

Nou, niet zo best dus. Voor de doorsnee Egyptenaar is er weinig veranderd, sterker nog, uit de soms schrijnende verhalen maken we op dat de politie nog hardhandiger tekeer gaat dan onder Mubarak. “We hebben de kop eraf gehakt, maar de corruptie is gebleven”, zegt weer iemand anders. Elders vertelt een straatarme jonge souvenirverkoper hoe hij vol hoop naar het Tahrirplein ging maar door demonstranten werd geslagen omdat ze hem voor een Mubarak-fan aanzagen. Waarna het gezin de geit moest verkopen om de dokter te betalen. Tot overmaat van ramp laten de toeristen het afweten.

Onthutsend en recht voor zijn raap zijn de scènes waarin Lom een bezoek brengt aan de jonge Salwa die met haar moeder in een plaatsje buiten Kaïro woont. Ze vond (en verloor) haar eerste liefde op het Tahrirplein, en nadat ze beschuldigd werd van prostitutie is ze in het dorp eigenlijk niet meer welkom.

“Laten we binnen verder praten zegt ze tegen de filmploeg”, maar ook daar is ze niet veilig. Enkele mannen – een soort zelfbenoemde dorpshoofden – stappen brutaalweg binnen en beginnen de lakens uit te delen, tot die brave Salwa het niet langer kan harden en het uitschreeuwt van woede.

Later zullen we haar weer in Kaïro ontmoeten, waar ze haar hoofddoek heeft afgedaan en demonstratief een luchtig jurkje heeft aangetrokken. Ze wil zo graag van de vrijheid genieten, maar dat valt niet mee zolang straatjongens nog menen dat ze meisjes de les kunnen lezen.

Intussen vinden er op kleinere schaal in Kaïro nog steeds allerlei demonstraties en protesten plaats, maar de camera’s van de wereld zijn al weer verder getrokken.

Back to the Square is een van de sterkere bijdragen aan het Power Cut Middle East-programma van het festival. Het is overigens een Noors-Canadese productie, dat dan weer wel.

Leo Bankersen