Gemeentelijke cultuurpolitiek gaat vaak over ‘bakstenen’. Men zet een cultuurgebouw neer en bidt/hoopt vervolgens dat daar fantastische dingen gaan gebeuren, waar de gemeenteraad dan weer geen geld voor/macht over heeft.
Neem Enschede. In een raadsvergadering waarin besloten werd middels een lening van 475.000 euro opnieuw in culturele stenen te investeren, ontstond zowaar enige onrust. Nee, niet over die stenen, wel over het plan van ArtEZ hogeschool voor de kunsten om de afdeling Jazz & Pop van het conservatorium weg te halen uit Enschede en uitsluitend te blijven aanbieden in Arnhem en Zwolle. Niet voor het eerst reageerde de gemeenteraad acuut op een krantenbericht en nam een motie aan waarin cultuurwethouder Jeroen Hatenboer (VVD) werd opgeroepen er alles aan te doen om te zorgen dat er niets aan het huidige onderwijsaanbod zou veranderen.
Mooi natuurlijk, zo’n gemeenteraad die bovenop het nieuws zit met hart voor cultuur en onderwijs, maar wat kan de wethouder met deze motie? Wat kan hij veranderen aan de plannen van ArtEZ?
“Feitelijk niks,” vertelt Hatenboer. “Ik kan contact opnemen met het ministerie en in gesprek gaan met de overige muziekpartners, maar eerst wil ik duidelijkheid over de plannen.” De belangrijkste vraag die Hatenboer op dit moment dan ook heeft is: “Hoe gaat ArtEZ de buitenwereld duidelijk maken wat ze gaan doen en waarom?”
ArtEZ-directeur Juul Diteweg bevestigt de plannen. “Het besluit is genomen, alleen de medezeggenschapsraad moet zich er nog over uit spreken.” Hij betreurt de gehaaste reactie van de raad en bevestigt de woorden van de wethouder. “Wij zijn een rijksgesubsidieerde instelling, dus de cultuurwethouder gaat niet over ons beleid.” Hij betreurt echter vooral het beeld dat uit de publicatie in Tubantia is ontstaan: “Ja, de afdeling Jazz & Pop (in Enschede: 39 studenten) verdwijnt uit Enschede. Maar de veel grotere popacademie blijft. Sterker, die wordt alleen maar groter. Het lijkt alsof artiesten als JunkieXL nu niet meer les zullen geven in Enschede, maar niets is minder waar. Hij was bovendien niet eens betrokken bij de opleiding Jazz & Pop, noch bij de popacademie, maar bij de opleiding MediaMusic die ook gewoon in Enschede blijft.”
Het past in een groter plan waarbij het conservatorium in zowel Arnhem, Enschede en Zwolle blijft, maar zich per stad scherper profileert. In Enschede wordt de verbinding gezocht met de Universiteit Twente , en er is al een intensieve samenwerking tussen revalidatiecentrum Het Roessingh en de voor in ons land unieke muziektherapie-opleiding.
Bezuinigen
Natuurlijk staat dit niet helemaal los van de bezuinigingen en de nieuwe studiefinanciering: “We kunnen niet langer alles in drie steden aanbieden, zeker niet als we het aanbod toekomstbestendig, organiseerbaar, betaalbaar en kwalitatief beter willen om zo een nog betere concurrentiepositie te verkrijgen.” Het ArtEZ Conservatorium is een van de twee grootste conservatoria van Nederland.
De 39 huidige studenten Jazz kunnen desgewenst gewoon hun opleiding in Enschede afmaken en docenten zullen evenmin ontslagen worden. Dat het bij docenten en studenten wel voor reuring zorgt, begrijpt Diteweg, maar de ophef en de overhaaste politieke reactie doen denken aan het vorige veelbesproken besluit, waarbij de afdeling klassiek vanuit Enschede vertrok. Want dat leek toch haaks te staan op het ‘toonaangevend samenspel’ van het toen nog Nationaal Muziekkwartier.
“Het Muziekkwartier brengt niet alleen zes culturele instellingen bij elkaar, maar ook allerlei amateurs” riep toenmalig cultuurwethouder Roelof Bleker in 2008. Synergie was daarbij het toverwoord, want “Als iedereen straks gesetteld is, komt die gezamenlijke talentontwikkeling er vast nog meer uit.” Samen iets moois ervan maken luidde het motto toen, waarbij de resultaat steevast meer zou zijn dan de som der delen.
Eén violist
“Dat beeld achtervolgt ons allemaal nog altijd,” geeft Diteweg toe, “en daar hebben we als partners in het Muziekkwartier met zijn allen aan bijgedragen.” Maar ook destijds was dat beeld al niet correct. “Bij het conservatorium denken mensen, zeker als het klassieke muziek betreft, aan het opleiden van pianisten, violisten. Nou, bij mijn aantreden in 2006 waren er al geen strijkers meer en was er welgeteld één student viool in Enschede. Een groot deel van de blaasinstrumenten was helemaal niet vertegenwoordigd. We hoopten dat de verbeteringen door de fusie met ArtEZ en de komst van het Muziekkwartier nieuwe studenten naar Enschede zou trekken, maar dat is niet gebeurd. Studenten kozen nog altijd voor Zwolle, daarom hebben we de opleiding daar geconcentreerd.”
Er bestaan stageconvenanten met Het Symfonieorkest Het Gelders Orkest, maar “Het is niet zo dat je als conservatoriumstudent tijdens een stage zomaar plaats kunt nemen in een orkest.” Met de Reisopera is geen stageregeling. Onlangs is er overleg tussen ArtEZ en Nicolas Mansfield geweest om na te gaan wat men voor elkaar kan betekenen. Nicolas Mansfield van de Reisopera meldt dat hij nog nooit een stagiair van ArtEZ heeft begeleid: “Juist daarom spreek ik over twee weken de studenten van ArtEZ toe, want de Reisopera biedt aanstormend talent graag een plaats.”
Mansfield spreekt dan in Zwolle, terwijl Diteweg dan wellicht de Enschedese raad toelichting geeft op de plannen. Daarvoor was ArtEZ door Hatenboer al uitgenodigd.
Spel voor de bühne
De ophef en de motie? Matig politiek spel voor de bühne dat afleidt van de vraag wat is er nog over is van de oorspronkelijke opzet van het Nationale Muziekkwartier.
Zo ondersteunt PvdA-fractievoorzitter Laurens van der Velde de weinig zinnige motie, maar verdedigt hij tevens de lening met een achterhaald beeld van het Nationaal Muziekkwartier: “We hebben in de stad een prachtige culturele infrastructuur die we optimaal willen gebruiken.” Dat gebeurt in de praktijk dus niet. Orkest en opera zijn niet elkaars beste vrienden en ondanks een loopbrug tussen Muziekcentrum en Wilminktheater wordt kantoorruimte niet gedeeld tussen theater en orkest. Van synergie lijkt amper sprake. Daar zou de discussie in Enschede over moeten gaan. Niet, met alle respect, over die 39 jazzstudenten en hun docenten.
Het is natuurlijk wel prettig om de schuld over falend beleid neer te leggen bij een instelling waar je niets over te zeggen hebt. Enschede verschilt daarin niet van andere gemeentes met een cultureel bakstenenprobleem.
Nederlands 
English (UK) 
Français 
