Museum Escher in het Paleis heeft een onbekend vroeg werk van M.C. Escher verworven. Dat maakt het museum vandaag bekend. In de prent, een afbeelding van het Italiaanse stadje Montecelio, experimenteerde de beroemde graficus met allerlei technieken. Het museum is opgetogen. Want een onbekende, maar belangrijke Escher vind je niet meer elke dag.
Het moet nogal een huwelijk geweest zijn, in 1924 tussen Maurits Escher en Jetta Umiker. De families onderhandelden stevig over geldzaken en Escher reisde de Umikers daarbij achterna door Europa tot in Viareggio (Italië), waar de bruiloft plaatsvond. Door alle gedoe maakte de kunstenaar in 1924 niets, behalve deze ene prent van 33 x 63 cm. Een uniek exemplaar, want anders dan gebruikelijk maakte Escher er geen oplage in litho of houtsnede van.
Het museum kreeg het blad enige tijd geleden aangeboden door verre familie van de kunstenaar. Museumconservator Micky Piller stond voor verschillende onderzoeksvragen. Allereerst moest zij te weten komen welke stad er werd afgebeeld. ‘De familie wist niet meer om welke plaats het ging. Escher heeft in Italië veel prenten gemaakt die eigenlijk vrijwel allemaal goed topografisch te herkennen zijn. Bovendien gaf hij de stadjes en dorpen hun eigen naam. Ter plekke blijkt de overeenkomst vaak niet 100% te zijn, wat logisch is omdat Escher zijn visie op een panorama geeft en geen weergave van de werkelijkheid maakt.’
Bij het nieuw opgedoken stuk ontbrak de naam. Piller: ‘Ik heb in zijn aantekeningen van 1922 en 1923 gekeken of ik een stadje of dorp kon vinden waarvan het beeld klopte. Escher maakte vaak in de maanden nadat hij ergens was geweest een prent. Deze speurtocht mislukte. Via de zeven heuvelen van Rome kwam ik uiteindelijk op het plaatje van Montecelio.’ Montecelio, ongeveer twintig kilometer ten noordoosten van Rome, is nog steeds te herkennen aan de ruïne van een fort uit 998.
Stempeltjes van papier
Een tweede vraag betrof de gebruikte technieken. Deze onderzocht Piller samen met Paul van der Zande, papierrestaurator van Gemeentemuseum Den Haag. Montecelio is gemaakt met Oost-Indische inkt en potlood, maar het is niet zomaar een tekening. Piller: ‘In de familie wist men dat Escher iets met sjablonen had gedaan. Hij gebruikte echter niet alleen sjablonen, rollertjes en tamponeerkwasten, maar waarschijnlijk ook afdrukken en stempeltjes van papier met een eigen specifieke grein (korrel). In het werk zijn hele, halve, of zelfs gedraaide herhalingen van die vormen te vinden.’
Escher zou later veel meer Italiaanse landschappen maken, vaak met bijzonder perspectief. Dat hij al in 1924 voor dit onderwerp koos, en ook toen al met deze technieken experimenteerde, was niet bekend. Dat maakt Montecelio tot een interessant overgangsstuk tussen jeugdwerk en latere carrière. Maar het is natuurlijk ook een aantrekkelijke afbeelding, met de Japans aandoende bomen en bergen, de repeterende motiefjes in de vele huizen en het pittoresk-Italiaanse beeld van een stad met ruïne op de berg.
Escher in het Paleis koppelt de onthulling van Montecelio aan de pensionering binnenkort van Piller, die sinds de oprichting in 2002 bij Escher in het Paleis heeft gewerkt. ‘Een hele eer,’ vindt zijzelf. ‘Meestal wordt het vertrek van een conservator niet zo onder de aandacht gebracht!’
Montecelio is te zien in museum Escher in het Paleis.
Nederlands 
English (UK) 
Français 
