Programmeur aan het woord: het droomseizoen van Astrid in ’t Veld

Als je naar een concert gaat, denk je aan de muziek, aan het ensemble, de solist en/of de dirigent. Misschien zoek je iets over de componist op maar je denkt nooit aan de programmeur die het concert mogelijk gemaakt heeft. Astrid in ’t Veld is iemand die al jaren van tevoren over het aanbod van concerten nadenkt om jou daarmee de zaal in te lokken. Ze is programmeur bij AVROTROS en verantwoordelijk voor het Vrijdagconcert in TivoliVredenburg in Utrecht en de Zondagochtend- en Zomerconcerten door het Radio Filharmonisch Orkest en Groot Omroepkoor in het Concertgebouw Amsterdam.

Het is een zonnige dinsdagochtend in augustus. Astrid komt met een grote tas vol paperassen het gebouw van het Muziekcentrum van de Omroep in Hilversum binnen, waar we in Café Elling afgesproken hebben. Haar gezicht is nog bruin van de zon, de zomerse kleding harmonieert met haar ontspannen houding. Ze is net terug uit Thailand en vertelt tussendoor dat ze het natuurlijk niet kon laten muziekzalen en orkesten in Bangkok op te sporen. We gaan zitten, ze pakt een lepeltje, roert in haar kopje cappuccino en wacht op mijn vragen.

Wat houdt jouw baan als programmeur in?

‘‘Programmeren is geen baan, het is een wijze van bestaan: voortdurend anticiperen op actualiteiten, studeren en luisteren, veel mensen ontmoeten, verbanden leggen en balanceren tussen schoonheid en realiteit. Verder ben je nauw betrokken bij veel aspecten van het productionele proces.

Artistiek plan

Na de oprichting van de Stichting Omroep Muziek (SOM) zijn in 2013 de omroepmedewerkers van NTR en AVROTROS die zich met de eigen concertproducties bezighouden (de zgn “levende muziek”) bij de SOM gedetacheerd. Je kunt ons vinden op de 1e en 2e etage van het gebouw van het Muziekcentrum van de Omroep aan de Heuvellaan in Hilversum.

In de SOM werken veel partijen samen: NPO Radio 4, het Radio Filharmonisch Orkest, het Groot Omroepkoor, de omroepen NTR en AVROTROS. En dan hebben we ook een schitterend eigen gebouw. Al bijeen het productiehuis voor de levende muziek van publieke omroep. Uitgangspunt van de programmering is het tussen de samenwerkingspartners overeengekomen artistiek plan (tot 2020). Daarin staan o.m. ook de profielen van koor en orkest, en de concertseries. Artistiek leider van alle activiteiten is Kees Vlaardingerbroek. Hij is ook eindverantwoordelijk voor het dirigentenbeleid.’

Veel werk

Als programmeur verzamel je eerst je ideeën, die ook in een breder kader moeten passen.

‘In huis overleggen wij in de zogenaamde planvergadering, bestaande uit Wouter den Hond, de koor- & orkestmanager, Kees Vlaardingerbroek, artistiek leider, Elisabeth Kamphuis, afdeling beleid & planning en mijzelf, over de mogelijkheden. De voorbereiding van een seizoen is veel werk. We werken aan een levend mozaïek, waarin langzamerhand de puzzelstukjes een definitieve plaats krijgen. Op dit moment zijn we bezig met seizoen 18/19 en verder. Dit betekent dat we niet alleen met de huidige productieweek bezig zijn, maar ook seizoenen verderop.

Omdat levende muziek mensenwerk blijft, zijn er in de actualiteit voortdurend niet ingeplande gebeurtenissen zoals afzeggingen e.d. Soms komt er uit een tegenslag een nog beter resultaat naar voren. Het is mooi als het publiek van problemen niets merkt.

Wat betreft de programmering hebben we veel ambitie. Er is een focus op bijzonder en nieuw repertoire. Hilversum is ook de plek in Nederland waar nog steeds veel nieuwe Nederlandse muziek wordt geproduceerd, ook al is dit qua kosten niet eenvoudig.

Toekomstbestendig

Doordat er door de bezuinigingen nog maar één orkest over is, zie je dat steeds meer afgeleide producten zijn ontstaan binnen één productieperiode. Er is een dringende behoefte om ons maatschappelijk meer en beter te presenteren, ook om het bedrijf toekomstbestendiger te maken. Uniek is de combinatie van koor & orkest in één huis, beide van internationale kwaliteit. Het is een eer om daarmee te mogen werken!’

Zijn er concerten die niet verkopen?

‘‘Gelukkig niet, maar programma’s met uitsluitend hedendaagse muziek verkopen wel moeilijker. Hedendaagse muziek nemen wij mee in een groter aanbod. Hetzij in een serie, waarin ook meer toegankelijk repertoire zit, hetzij als onderdeel van een programma. Zo krijgt de luisteraar de kans aan nieuwe muziek te wennen. Bekend maakt bemind. Ons publiek complimenteert onze keuzes regelmatig met veel enthousiasme.

Vast publiek

Onze concertseries hebben een groot en vast publiek, wat gewend is geraakt aan meer avontuurlijk aanbod. Ik neem graag het risico dat een concert misschien een kleinere groep aanspreekt. Het hoort bij de artistieke taken die wij hebben. Zo heb ik dit jaar voor alternatieve programma’s rondom de traditionele feestdagen gekozen. Wat doet een muziekliefhebber met Pasen? Hij gaat naar de Mattheüs. Onze bezoekers bieden wij passiemuziek van Wolfgang Rihm “Deus Passus”. Rihm schreef het stuk voor de 250ste verjaardag van Bach en baseerde zijn muziek onder andere op het evangelie van Lucas. Of kort voor de Kerst een alternatief Weinachtsoratorium samengesteld door Ton Koopman en uitgevoerd met zijn Amsterdam Baroque Orchestra.’

Wat kan een Vrijdagavond-bezoeker van TivoliVredenburg in het seizoen 2016/17 verwachten?

‘Thema in 2016/17 is symbolisme. Deze cultuurfilosofische stroming ontstond rond het midden van de 19e eeuw als reactie op het realisme en de industrialisering. Schilders, schrijvers maar ook componisten zochten naar een nieuwe spirituele wereld met nieuwe vormen en kleuren. Ik zie parallellen met het heden en de verplichtingen die de versnelde communicatie met zich brengt: we leven onder reactiedwang van e-mails en sms’en, we zitten dagelijks urenlang voor een computerscherm. De vooruitgang was nog nooit zo jachtig.

Daarom is er ook een behoefte aan een vorm van verinnerlijking. Het komend Vrijdagseizoen heeft dan ook als titel “Bron van Dromen” meegekregen. Veel van de 29 Vrijdagconcerten knopen aan bij dit thema met werken zoals Verklärte Nacht van Schönberg, de Vier letzte Lieder van Richard Strauss, Le poème de l’extase van Skrjabin.

Bovenaards

Elfen, Heksen en Atlantis, de titel van het openingsconcert, zegt het al: het Radio Filharmonisch Orkest en het Groot Omroepkoor zetten de deur van deze fantasiewereld op een kier en nemen het publiek mee naar het bovenaardse en het irrationele met de wereldpremière van Atlantis voor koor en orkest van Robin de Raaff, de Nacht op de kale Berg van Moesorgski, het Stabat Mater van Szymanowski en Les elfes van Diepenbrock.

Maar er is meer: naast ons eigen producties met RFO en GOK zijn ook orkesten uit Den Haag, Rotterdam, Groningen en Amsterdam uitgenodigd om de reis avontuurlijk te houden. Het wordt een droomseizoen!’’

Zou je als programmeur iets in de toekomst willen verbeteren/veranderen?

‘Ik zou een veel groter politiek bewustzijn wensen over de unieke positie die de producties van het Radio Filharmonisch Orkest en Groot Omroepkoor innemen in ons culturele landschap. Zij bespelen niet alleen de podia in Amsterdam en Utrecht – met een groot publiek, rechtstreeks op NPO Radio4 – maar ook worden concerten van het RFO en het GOK via de European Broadcasting Union wereldwijd uitgezonden. Dit betreft niet alleen Europa, maar ook Amerika, Canada, Japan, Australië etc.

De afgelopen 5 jaar werden 750 keer RFO en GOK-producties uit onze concertseries AVROTROS Vrijdagconcert, NTR ZaterdagMatinee, het Zondagochtendconcert en de Robecoconcerten door het buitenland aangevraagd. Door het hoge aandeel Nederlandse muziek en bijzonder repertoire in onze programmering èn de hoge kwaliteit van de uitvoeringen zijn RFO en GOK wereldwijd zeer belangrijke ambassadeurs van het Nederlands muziekleven. Je zou kunnen zeggen dat zij structureel op tournee zijn….

Verdwenen

Het is nog steeds betreurenswaardig dat drie jaar geleden opnieuw een omroeporkest is wegbezuinigd. Utrecht heeft grote inspanningen verricht om tijdens de bouw van TivoliVredenburg met de apart gebouwde noodlocatie Vredenburg Leidsche Rijn het publiek vast te houden. Nu het geweldige TivoliVredenburg er staat, is de helft van de eigen omroepconcertproducties verdwenen.

Het is begrijpelijk dat veel musici zich zorgen maken over de cultuurpolitiek en de mogelijk toekomstige ontwikkelingen. Maar ik zou ook willen pleiten voor een nieuw elan, en niet depressief aan de kant gaan zitten. Tot 2020 hebben we de tijd om met een hoge kwaliteit, en een unieke combinatie van Radio Filharmonisch Orkest en Groot Omroepkoor, ons in allerlei vormen en met een enorm publieksbereik sterk te presenteren. In nauwe samenwerking met publieke omroep, en in het bijzonder met NPORadio 4, NTR & AVROTROS.’