Lef heeft de als regisseur debuterende acteur Nate Parker zeker. Hij gaf zijn hard aankomende slavernijfilm The Birth of a Nation dezelfde titel als de baanbrekende klassieker van de Amerikaanse filmpionier D.W. Griffith. Niet als hommage, maar juist om zijn beroemde voorganger eens flink de les te lezen. Prima marketing ook natuurlijk.
Bij de première in januari op het Sundance Festival kreeg Parker, die zelf de hoofdrol speelt, veel lof toegezwaaid met prijzen van publiek en jury. The Birth of a Nation, een historisch drama over een slavenopstand in 1831, is inmiddels in Amerika een veelbesproken film. Grote vraag daarbij: gaat dit eindelijk weer eens Oscarnominatie voor een zwarte acteur opleveren?
De Nederlandse première staat gepland voor 23 februari, maar wie zo lang niet kan wachten kan deze week al naar previews op het Amsterdamse Da Bounce Urban Film Festival en het Leiden International Film Festival.
Racistisch meesterwerk
De originele The Birth of a Nation, over de Amerikaanse Burgeroorlog en de opkomst van de Ku Klux Klan, maakte in 1915 een verpletterende indruk. In een tijd dat film nog een soort kermisvermaak was kwam Griffith met de eerste echte blockbuster. Een meeslepend, drie uur durend epos vol drama, realistische actiescènes en technische vernieuwingen. Maar naast bewondering was er vrijwel onmiddellijk ook kritiek en controverse vanwege de racistische teneur. Verschillende staten deden de film om die reden in de ban.
https://www.youtube.com/watch?v=I3kmVgQHIEY
Zwarte predikant
Parkers The Birth of a Nation zou je nu met enige goede wil de prequel kunnen noemen, een drama dat de gruwelijke werkelijkheid achter de stereotypen van Griffith wil laten zien. Een voorspel van de Burgeroorlog. Het bataljon zwarte soldaten in het slotbeeld geeft een duidelijke hint in die richting. Nate Parker, die het budget voor zijn film met grote moeite bij elkaar kreeg, speelt zelf de historische figuur Nat Turner. Een geletterde zwarte slaaf die als predikant zijn medeslaven met het woord Gods aanvankelijk troost hoopt te brengen. Witte plantage-eigenaars zetten hem zelfs in om broeiende opstandigheid onder het zwarte werkvolk de kop in te drukken. Het resultaat is averechts. Turner krijgt zoveel gruwelen te zien dat hij met diezelfde Bijbel als inspiratie een bloedige opstand begint.
Wat dat laatste betreft spaart Parker de kijker niet. Je zou bijna denken dat hij de boodschap er met geweld in wil hameren. Tot op zekere hoogte verdedigbaar, maar die eerste juichende ontvangst zal ook met de politiek correcte inhoud te maken hebben. En met de tijdgeest.
De kritieken die volgden waren vaak wat gereserveerder van toon, wat begrijpelijk is. We zien een ambitieus en op de beste momenten indrukwekkend debuut, maar ook een film die weer naar een ander soort stereotypen neigt en die wat dramatische ontwikkeling betreft nogal kort door de bocht is.
Afro-Amerikaanse verhalen
De slavernij is lang een nogal onderbelicht filmonderwerp geweest. Wat dat betreft is The Birth of a Nation een verdienstelijke aanvulling op enkele recente titels, maar mist de brutaliteit van Tarantino’s Django Unchained of de overtuigingskracht van karaktertekening en tijdsbeeld van 12 Years a Slave.
Dat de tijd rijp is voor verhalen uit het Afro-Amerikaanse domein heeft ongetwijfeld ook te maken met de actualiteit. In Amerika heeft politiegeweld voor een opleving van raciale spanningen gezorgd, maar de urgente film die daar heet van de naald op reageert is The Birth of a Nation toch niet. Dan denken we eerder aan Spike Lee’s Chi-Raq.
Wit Hollywood
Een andere kwestie die in dit verband een rol speelt is doemde rond de Oscaruitreiking weer op. Voor het tweede opeenvolgende jaar ontbraken zwarte acteurs bij de nominaties, wat pijnlijk duidelijk maakte dat Hollywood nog steeds een wit bastion is. Natuurlijk, er zijn zwarte sterren die succes hebben, zoals Will Smith, Dwayne Johnson of Ice Cube, maar dat zijn de uitzonderingen. Hollywood heeft beterschap beloofd, dus we wachten in spanning af. Een nominatie voor Parkers vertolking van Nat Turner moet tot de mogelijkheden behoren.
Te zien op twee festivals
Vooruitlopend daarop laat het Da Bounce Urban Film Festival (4 – 6 november) op het Westergasfabriekterrein in Amsterdam ons kennismaken met de ‘urban/black’ cinema die in de schaduw van Hollywood wel degelijk bestaat. Een gevarieerd aanbod met licht en serieus werk, drama, komedie, documentaires, aangevuld met discussies en Q&A’s over thema’s als racisme en diversiteit. The Birth of a Nation is op vrijdag 4 november de openingsfilm.
Twee dagen later, op zondag 6 november, is het de slotfilm van het Leiden International Film Festival.
Aanvulling 5-11-2016: Het minder passende gebruik van het begrip ‘blank’ is in de tekst aangepast. Ook wees iemand mij erop dat deze nieuwe The Birth of a Nation onder meer is bekritiseerd vanwege de representatie van zwarte vrouwen. Zie dit artikel over de wijze waarop de film de vrouwen marginaliseert. (LB)
Nederlands 
English (UK) 
Français 
