Tien redenen om naar literair festival Winternachten te gaan

Writers Unlimited had nauwelijks een toepasselijker thema kunnen kiezen voor het literaire festival Winternachten van dit jaar: Is this the real life? Die vraag zal menigeen door het hoofd gaan als vrijdag de nieuwe president van de Verenigde Staten wordt geïnaugureerd. Gelukkig verzamelen zich in Den Haag zo’n tachtig schrijvers die wél iets zinnigs te melden hebben over de stand van zaken in de wereld en de maatschappelijke vraagstukken waar we met z’n allen mee te maken hebben. Tien redenen om komende dagen de kou te trotseren en naar Winternachten te gaan.

1. Je vindt dat anderen net zoveel vrijheid van meningsuiting verdienen als jijzelf. Juist nu.

Gewoontegetrouw staat de openingsavond op donderdag in het teken van de vrijheid van meningsuiting. Dit jaar wordt de Free the Word!-speech verzorgd door de Russische schrijver Michaïl Sjisjkin, een prominente auteur in de hedendaagse Russische literatuur. Daarna worden de Oxfam Novib PEN Awards uitgereikt aan auteurs – de winnaars worden pas kort voor het festival bekendgemaakt – die vandaag de dag met gevaar voor eigen leven en vrijheid met hun werk waarheid zoeken en uitdragen. Een belangrijke prijs dus, omdat wereldwijd nog heel veel schrijvers en denkers aan de leiband worden gehouden of worden onderdrukt – lees later deze week bijvoorbeeld het interview met een van de Winternachten-gasten van vorig jaar, de Egyptische schrijver Alaa al Aswani. Deze schrijvers verdienen steun in de rug.
Donderdag 19 jan, Theater aan het Spui (zaal 1), 20.00-22.00 uur.

2. Donald Trump wordt de nieuwe president van Amerika. En wij krijgen hier ook verkiezingen.

Terwijl volgens peilingen van CNNI maar 40 procent van de Amerikanen tevreden is over hoe Donald Trump het op dit moment doet, wordt hij vrijdag wél de 45^e president van de Verenigde Staten. De Late Night Show op vrijdag gaat dan ook het over het Amerika dat scheurt aan vele kanten, van de slinkende middenklasse, van tegenstellingen tussen blank en zwart, van hoopvolle nieuwe immigranten een verbitterde geraakte witte onderklasse. En de vraag wat wij daarvan gaan merken in Europa. Is de ommezwaai in Amerika een voorbode van wat er bij de verkiezingen in Nederland, Frankrijk en Duitsland gaat gebeuren? Arnon Grunberg, Christine Otten, Colson Whitehead, Margriet Oostveen en vele anderen buigen zich over deze en andere vragen in This is Not America (part 1) en Het is hier geen Amerika (part 2).
Vrijdag 20 jan, Theater aan het Spui (zaal 1), 22.15-22.55 en 23.00-23.45 uur.

3. Op Winternachten worden belangrijke maatschappelijke vragen gesteld en beantwoord.

Het Haagse festival gaat echt ergens over en durft ook ongemakkelijke of pittige onderwerpen aan te roeren – terwijl het toch een heel gezellig festival blijft. Dit jaar is het thema: Is this the real life? De programmaonderdelen gaan dus over wat er is, maar verborgen blijft.  En over fake: wat er niet is maar ons wordt voorgehouden. Of in de woorden van programmamaker Shervin Nekuee: ‘Tegenover het rooskleurige reclamebeeld van de happy consument of ondernemer, vrij en fluitend opererend in zijn marktplaats, staat een andere werkelijkheid. Die van een politieke gemeenschap op het kruispunt van grote vragen: hoe om te gaan met de miljoenen vluchtelingen die naar Europa komen; met welke woorden en welke wapens de terroristische aanslagen te beantwoorden; hoe ons te verhouden tot de terugkeer van populistische politiek en de wereldwijde terugkeer van de hang naar de sterke leider – van Amerika tot aan Turkije en Rusland. En – last but not least – wat te doen tegen onze eigen agorafobie en xenofobie in tijden van mondialisering?’

Vragen als deze komen aan de orde in onder meer het programmaonderdeel ‘In the Mirror of Refugees’, dat gaat over de fictie van Europa die vluchtelingen aantreffen als ze er eenmaal terecht zijn gekomen. Gasten aan tafel zijn: Tommy Wieringa, die zich voor zijn roman Dit zijn de namen verdiepte in de drijfveren van vluchtelingen; de Duits-Azerbeidzjaanse Olga Grjasnowa, die schreef over ontheemden in een geglobaliseerde wereld. De Russische schrijver Michaïl Sjisjkin, die jarenlang in Wenen tolkte voor asielzoekers, wat hij verwerkte in zijn roman Venushaar, en romancier en filmmaker Hassan Blasim, die van Irak naar Finland vluchtte.
Vrijdag 20 jan, Theater aan het Spui (zaal 1), 21.15-22.10 uur.

4. Omdat je niet alleen houdt van boeken, maar ook van House of Cards.

Op het moment dat Amerika zijn nieuwe president verwelkomt, onderzoekt Winternachten Festival die fictieve president in House of Cards: Frank Underwood. Filosoof Tom Dommisse, die er een artikel over schreef, praat met programmamaker van Filmhuis Den Haag, Gerlinda Heywegen en politicus Felix Rottenberg over politiek en fictie aan de hand fragmenten uit de populaire serie. Hoe wordt politiek verbeeld in de Netflix-hitserie en welk beeld van zichzelf creëren de echte Underwoods? Wat is de impact daarvan op hoe we over politiek denken? Wie dat wil weten, bezoekt ‘Macht heeft altijd gelijk. De lessen van House of Cards’.
Vrijdag 20 jan, Filmhuis (zaal 1), 20.00-20.50 uur.

5. Omdat je in de spiegel durft te kijken.

‘The world is a story we tell ourselves about the world,’ zei de Indiase schrijver Vikram Chandra. Op de social media wordt dat gegeven uitvergroot: we plaatsen succesverhalen en de mooiste (gefotoshopte) foto’s. Zo is de wereld niet alleen a story we tell ourselves about the world, maar ook a story we tell the world about ourselves. Hanna Bervoets nam het citaat van Chandra als motto voor haar roman Efter, waarin ze de verhalen onderzoekt die we onszelf en elkaar vertellen om grip te krijgen op onze omgeving. Mirror Mirror on the Wall gaat over de sprookjes die we elkaar én onszelf vertellen.
Vrijdag 20 jan, Theater aan het Spui (zaal 2), 22.00-22.55 uur.

6. Een Late Night Show over IS – wanneer maak je dat nou mee?

De Islamitische Staat gaat over lijken, en daar kan de wereld de ogen niet voor sluiten. In de programmaonderdelen ‘IS: The Horror Show’ en ‘IS: het weerwoord’ gaat de Late Night Show van de zaterdagavond over alle facetten van de IS. De in Irak geboren schrijver Hassan Blasim, volgens de Britse krant The Guardian ‘misschien wel de grootste levende schrijver van Arabische fictie’, leest voor uit zijn verhalenbundel The Corpse Exhibition (Lijkententoonstelling). Hierin schetst hij het dagelijks leven in hedendaags Irak in levendige, indringende en gewelddadige vertellingen, maar toont hij ook de surreële, humoristische en betoverende kanten van zijn personages. Journaliste Hassnae Bouazza gaat met Blasim, politiek commentator en schrijver Ian Buruma en Arnon Grunberg in gesprek over de theatraal opgezette moorddadige handelingen het bombastische horror-pathos van IS. Arnon Grunberg en Frank Westerman gaan in op de vraag wat het juiste weerwoord is op de horrorcampagne en propagandamachine van IS.
Zaterdag 21 jan, Theater aan het Spui (zaal 1), 22.15-22.55 en 23.00-23.45 uur.

7. Liever fictie als daad van verzet dan wapengekletter

Schrijvers zijn eerder geneigd de pen dan het zwaard op te nemen om onrecht te bestrijden. Fictie is hun ideologische daad. Daarover gaan de Amerikaanse schrijver Colson Whitehead, de Boliviaanse auteur Rodrigo Hasbún, de Roemeen Mircea Cărtărescu en de in Uruguay geboren en getogen schrijfster Carolina Trujillo in gesprek. Whitehead laat in De ondergrondse spoorweg slavin Cora aan het woord in het zogenaamde land van de vrijheid Amerika. Hasbún schreef een roman over de dochter van een nazi die in Zuid-Amerika guerillastrijder wordt. Cărtărescu laat zijn personages zuchten onder het communistisch juk en ontsnappen naar literatuur en het verleden, terwijl de Nederlandse Carolina Trujillo een onderwereld beschrijft vol drugs en dealers in Montevideo, waar een oud-guerrillastrijder tot 2015 president was.
Zaterdag 21 jan, Theater aan het Spui (zaal 2), 21.45-22.55 uur.

8. Omdat je Under the Skin nog niet had gelezen, maar toch wilt kunnen meepraten.

Zijn roman werd lovend ontvangen en prachtig verfilmd met Scarlett Johansen in de hoofdrol. Het regende voor boek en roman vijf sterren. Dan hebben we het over Under the Skin van de Australische, in Nederland geboren en in Schotland woonachtige auteur Michel Faber. Het verhaal gaat over een mysterieuze vrouw die Schotland doorkruist in een bestelwagen en nietsvermoedende toevallige passanten aanklampt, om deze vervolgens te verleiden en in de val te lokken. Mocht je het boek niet gelezen hebben, dan is dit je kans, want niet alleen komt Michel Faber praten over zijn roman en zijn liefde voor verfilmingen, maar ook wordt de film van Michael Glazer vertoond.
Zaterdag 21 jan, Filmhuis (zaal 1), gesprek 20.55-21.55 uur, film 22.00-23.50 uur.

9. Je bent door al je boeken heen en wilt graag weten wat je nu moet gaan lezen.

In het vertrouwde programmaonderdeel ‘Het boek van mijn leven’ vertellen de schrijvers die op het festival te gast zijn over hun favoriete boek. Een ideale gelegenheid dus om hun enthousiaste verhalen te horen en zelf ook weer een hoop inspiratie op te doen. Met onder vele anderen Bas Heijne, Rodrigo Hasbún en Mircea Cărtărescu (vrijdag), Marieke Rijneveld, Tommy Wieringa en Colson Whitehead (zaterdag).
Vrijdag en zaterdag, doorlopend, Filmhuis Studio.

10. Je wilt in één keer heel veel handtekeningen verzamelen.

Winternachten sluit zoals altijd af met het Schrijversfeest, een feestelijk programma rond de uitreiking van de Jan Campert-prijzen, de literatuurprijzen van de gemeente Den Haag. Diverse schrijvers, dichters en musici treden op. Schrijfster Karin Amatmoekrim geeft haar visie op ‘De Staat van de Nederlandse letteren’. Jan Baeke ontvangt de Jan Campert-prijs voor zijn dichtbundel Seizoensroddel, waarbij videokunstenaar Alfred Marseille een lofrede houdt in de vorm van een korte film. Cabaretière Katinka Polderman spreekt Anton Valens toe, die de F. Bordewijkprijs krijgt voor zijn roman Het compostcirculatieplan. Benno Tempel, directeur van Gemeentemuseum Den Haag, houdt de lofrede voor Kees ’t Hart, die de J. Greshofprijs krijgt voor de essaybundel Het gelukkige schrijven. Hoogtepunt van de middag is de uitreiking van de Constantijn Huygens-prijs voor een geheel oeuvre, die dit jaar wordt uitgereikt aan Atte Jongstra. Hij wordt muzikaal toegesproken door trompettist Eric Vloeimans, en krijgt een lofrede van Max Pam. De jonge Vlaamse dichteres Charlotte Van den Broeck leest enkele van haar gedichten voor.
Zondag 22 jan, Theater aan het Spui (zaal 1), 14.00-16.30 uur.