Robert Lepage trekt in ‘887’ alles uit de kast. (omdat we zoveel vergeten.) #HF17

Vijfentwintig Canadezen staan op de lijst voor ontwerp en productie van geluid, video, muziek, belichting en toneeltechniek. Negen Canadezen zijn twee uur lang in de weer achter de schermen. Gedurende die twee uur staat er één Canadees op het toneel. Voor zeshonderd toeschouwers. Wat die 35 mensen met zijn allen voor elkaar hebben gekregen kietelt je verbeelding kietelt en vertelt je iets wezenlijks over onze geschiedenis. Omdat we zo veel, zo snel vergeten.

Een theatersolo van Robert Lepage is geen kwestie van door het land reizen met een koffertje vol rekwisieten. Een theatersolo van Robert Lepage is een megakunstwerk dat volledig in dienst staat van het verhaal. Een kunstwerk dat alleen op die manier de impact kan bereiken die het heeft. Zo’n theatersolo van Robert Lepage is dus vooral geen solo, maar een spektakel van industriële omvang.

Gluren bij de overburen

Lepage vertelt het verhaal van zijn jeugd in Quebec, het Franstalige deel van Canada. Hij doet dat op een leeg toneel, alleen geholpen door een rechthoekige, iets meer dan manshoge doos. Aan de buitenkant ziet de doos eruit als de gevel van het appartementengebouw waar hij met zijn broer, twee zusjes en ouders leefde. Achter de ramen zie we dankzij een combinatie van video en poppenhuismeubels hoe het leven van de bewoners zich voltrekt. Je ziet dat, zoals je zelf het leven van je overburen ziet op een donkere avond. Realistisch, klein, gedetailleerd. Alleen dat is al een technische prestatie van jewelste.

De doos kan nog veel meer. De doos is een projectiescherm, maar ook een decor. Hij kan open, waardoor hij in een kleine keuken of coffeestand verandert. Of de garage waarin Robert Lepages vader in zijn taxi luisterde naar muziek uit de Verenigde Staten.

Wondertrommel

Voor ons, kenners van het calvinistische Nederlandse theater waarin elk decorstuk, laat staan elk realisme, al gauw verdacht is, lijkt Lepages wondertrommel overdaad. Toch is al deze technische perfectie en al dit realisme nodig. Niet dat Robert Lepage niet in staat zou zijn om in zijn eentje en zonder al die hulpmiddelen een zaal van zeshonderd toeschouwers aan zijn lippen te laten hangen. De man is een rasverteller en een uitstekend acteur. Zo een die je direct het gevoel geeft dat je bij hem op bezoek bent, in plaats van dat je in een theater zit. Het is ook een performer die soms bijna Toon Hermans-achtig innemend olijk met je aan de haal gaat, op het randje van truttig.

Zijn wonderdoos, en wat die produceert aan beelden en geluiden, geeft documentaire meerwaarde. Hij zorgt ook voor kermis en dat is bij een monoloog van twee uur best belangrijk. Het verhaal gaat ook verder dan de autobiografie van Lepage zelf. En dat is een verhaal dat we helemaal waren vergeten. De documentaire middelen, de extreme attractiewaarde, het collectieve oh, ah roepen om zoveel vernuft: dit heeft meer impact dan een tv-film of een sobere solo in een klein theatertje. De zeshonderd mensen die hier bij waren, vrijdagavond de 16e juni, hebben echt iets geleerd.

Armpje drukken

Wij denken de Canadees enkel te kennen als de bezwangeraar van onze Trees in de zoveelste uitzending van Spoorloos. We liken met duizenden tegelijk het filmpje waarin premier Justin Trudeau een wedstrijd armpje drukken wint van Donald Trump. Maar we waren helemaal vergeten dat in de jaren zeventig ook in Canada, maar dan vooral Quebec, terreur aan de orde van de dag was, zoals dat ook in Europa was. We hebben nooit lang stilgestaan bij de bijna-burgeroorlog tussen Franstalige en Engelstalige Canadezen vanwege de onafhankelijkheid van Quebec. Een strijd die vooralsnog geëindigd is in  een gelijkspel, na een referendum in 1995.

Zo’n voorstelling wordt dus gecoproduceerd door tweeëntwintig theaters en festivals wereldwijd. Niet alleen om haar financieel mogelijk te maken, maar ook omdat ze met zijn allen vinden dat zoiets als dit keihard nodig is. Al is het alleen maar om ons bewust te maken van de maatschappelijke Alzheimer, die ons doet vergeten wat een generatie geleden nog een eeuwige waarheid leek.