Bij de eerste de beste gelegenheid laat hij haar in de steek. Hij leidt een liederlijk leven, trouwt een ander en eindigt in het gekkenhuis. Toch blijft Anne Truelove houden van Tom Rakewell, de hoofdpersoon in The Rake’s Progress. De Nationale Opera presenteert vanaf 1 februari zijn vierde productie van Stravinsky’s opera, in samenwerking met Aix-en-Provence. Daar vond afgelopen juli de première plaats. De vocale cast bleef hetzelfde, met de jonge Amerikaanse sopraan Julia Bullock in de rol van Anne. Bullock: ‘Anne ziet haar emoties onder ogen, leert ervan en gaat verder. Zij is een zeer volwassen vrouw.’
Wie het libretto leest van W.H. Auden en Chester Kallman vraagt zich verbijsterd af wat Anne in hemelsnaam ziet in de slappeling Tom. Julia Bullock lacht uitbundig, maar kiest vervolgens haar woorden zorgvuldig. ‘Tom is een intelligent, ambitieus en warm persoon, Anne wordt aangetrokken door zijn energie, zijn vitaliteit. Direct al de openingsscène biedt verschillende krachtvelden, maar het belangrijkst is de dynamiek tussen Tom en Anne. Zij spreken hun wederzijdse liefde uit. En wat die ook precies moge inhouden, het moet oprecht en reëel overkomen.’
Oprechte liefde
Tom is een trouweloze losbol die zich door Nick Shadow laat verleiden tot een bandeloos leven. Maar Bullock wil hem niet zonder pardon veroordelen. ‘Hij is iemand met grote ambities die de kans krijgt deze waar te maken. Als je elke denkbare mogelijkheid in je schoot geworpen krijgt brengt dit nogal wat verlokkingen met zich mee. Dat geldt voor iedereen, alleen kan de een hier beter mee omgaan dan de ander. Tom is minder stabiel en zelfverzekerd dan Anne, maar ik geloof niet dat zij hem probeert te redden.’
‘Ik vind het belangrijk over te brengen dat hun liefdesrelatie wel degelijk diep gaat. Hun zorg voor elkaar is gemeend: ondanks de heilloze weg die hij inslaat blijft zij hem trouw.’ Annes gedrag zette Bullock aan het denken over haar eigen leven: ‘Zelf ben ik pas verloofd. Als Christian en ik een moeilijke tijd zouden doormaken, of zelfs uit elkaar zouden gaan, zou ik er desondanks voor hem willen zijn.’
De sopraan vindt in iedere stuk een nieuwe uitdaging. ‘Ik leer van elke componist, zoals ik ook leer van willekeurig welk personage ik vertolk. Anne is een opmerkelijk persoon. Ze biedt het hoofd aan de vele moeilijke persoonlijkheden en situaties die op haar weg komen. Bovendien heeft ze de gave voortdurend haar mededogen en liefde te laten groeien. Anne is bepaald geen onnozel wicht, maar een volwassen en bedachtzaam mens.’
Authenticiteit
Opnieuw schalt Bullocks aanstekelijke lach door de kamer: ‘Het is verfrissend die spier in mezelf te moeten trainen terwijl we aan dit stuk werken. Zeker ook door de manier waarop regisseur Simon McBurney werkt, dicht op je huid. Dat leidt soms tot spanningen, maar er is groot wederzijds respect. Misschien zit hij thuis wel op ons te vloeken, maar daar merk ik niks van. Geregeld roep ik: dit gaat niet werken! Dan vinden we altijd een oplossing. Simon is zelf uitvoerder geweest en voert je stap voor stap door het karakter van je personage.’
‘Wat Anne betreft: uiteraard heeft zij intense en ook negatieve gevoelens. Soms is ze extreem kwaad, bitter of diepbedroefd. Simon helpt mij al die lagen emotioneel, psychologisch en fysiek gestalte te geven. Hij streeft daarbij naar authenticiteit, het mag nooit gekunsteld worden. Zo leer ik mijn personage te internaliseren en contact te maken met de Anne binnenin mij. Die is in staat sterke emoties toe te laten; ze leert ervan en gaat verder. Tom daarentegen draagt gebeurtenis na gebeurtenis met zich mee. Volgens mij is dat ook wat hem achtervolgt en uiteindelijk tot waanzin drijft. Als je een trauma niet los kunt laten ga je je loskoppelen van jezelf. Anders wordt het ondraaglijk.’
Zelfinzicht
Tom verbeeldt zich Adonis te zijn en belandt in het gekkenhuis. Anne gaat hier aanvankelijk in mee en doet alsof ze Venus is, maar laat hem dan toch alleen achter. Kiest zij alsnog voor zichzelf? Bullock: ‘Dat zou je zo kunnen zien, maar anderzijds, wat zou ze kunnen doen? Hoe belangrijk haar aanwezigheid voor hem ook is, in Toms nieuwe wereld blijft Anne een randverschijnsel. Het is weliswaar aanlokkelijk weer deel te zijn van hun liefdesverhaal, maar hij is op een plek waarheen zij hem niet kan volgen. Het getuigt opnieuw van haar volwassenheid dat ze dit onder ogen ziet.’
Welke ontwikkeling maakt Tom eigenlijk door? De titel van de opera is tenslotte The Rake’s Progress. ‘Dat moet je eigenlijk aan Paul Appleby vragen, die zingt zijn rol’, zegt Bullock terwijl ze nadenkend door haar krullenbos woelt. ‘Voor mij schuilt die vooruitgang in een vorm van zelfbegrip. Tom bereikt een punt waarop hij ziet wie hij was, wat hij wilde bereiken en waar hij terecht is gekomen.’
‘Zijn leven lang wilde hij een verheven plaats innemen, vandaar ook dat waanidee van die goden. Maar in zo’n wereld kan een mens niet functioneren. Naar het einde toe komt Tom steeds meer tot dat inzicht. Hij is niet totaal verloren, maar accepteert de realiteit van zijn leven. Dat hoor je ook in de muziek, die kalm en eenvoudig eindigt. Tom heeft uiteindelijk vrede met waar hij is, hij worstelt niet langer.’
