Joel Fried, artistiek directeur van het Koninklijk Concertgebouworkest schrikt zichtbaar even op. Ik vroeg hem of er in seizoen 2018-19 werkelijk maar één vrouwelijke componist staat ingepland. Tijdens de presentatie op maandag 26 februari in het Concertgebouw hoorde ik namelijk alleen de naam van Lotta Wennäkoski. Inderdaad blijkt de Finse als enige de eer van componerende vrouwen te moeten verdedigen.
Vrouwelijke componist schittert door afwezigheid
Zelfs de compositieopdracht voor aanstormend talent gaat voorbij aan Mathilde Wantenaar, Kate Honey of Danai Bletsa. Niet dat ik uitverkorene Christiaan Richter zijn opdracht misgun, maar anno 2018 is deze uitkomst wel teleurstellend. Ik bombardeer het orkest al twee decennia met tips, hopende de scheve man-vrouwverhouding in de programmering te corrigeren.
Het argument dat vrouwelijke componisten nauwelijks te vinden zouden zijn klinkt onderhand wel erg zwakjes. Een gemiste kans, want het Koninklijk Concertgebouworkest vervult een voorbeeldfunctie en zou andere orkesten over de streep kunnen trekken.
Als om deze omissie te corrigeren krijgen we de nieuwste Horizon-cd, met o.a. de Nasimi-Passion van Franghiz Ali-Zadeh. De Azerbeidzjaanse componeerde dit grootschalige werk in opdracht van het orkest. Samen met het Groot Omroepkoor en de bariton Evez Abdulla tekende het in 2017 voor een indrukwekkende première. In het nieuwe seizoen maakt de Britse dirigent William Christie zijn debuut met een uitvoering van Bachs Johannes-Passion.
Louis Andriessen 80
Afgezien van de ontbrekende dames is er genoeg om naar uit te zien. Zo componeert Michel van der Aa een dubbelconcert voor de violiste Patricia Kopatsjinskaja en de celliste Sol Gabetta. Voor de tachtigste verjaardag van Louis Andriessen wordt diens baanbrekende De Staat uitgevoerd in poptempel Paradiso. Bovendien wordt het omstreden Mysteriën hernomen, dat Andriessen in 2013 componeerde voor het 125-jarig bestaan.
Al even smaakmakend is de oerversie van het ‘ballet chanté’ Die Sieben Todsünden van Kurt Weill. De rol van de gespleten hoofdpersoon Anna wordt gezongen door Wende en gedanst door Heather Ware. Daarnaast zijn er Nederlandse premières van onder anderen Peter Eötvös, Detlev Glanert en Harrison Birtwistle.
Vrouwen schitteren door aanwezigheid
Alsof hij mijn hartenkreet gehoord heeft, opent Simon Reinink zijn seizoenspresentatie met de mededeling dat het accent zal liggen op vrouwelijke dirigenten en componisten. Op het omslag van de Concertgebouwbrochure prijkt een foto van de zingende dirigent Barbara Hannigan.
De Britse Tansy Davies is aangetrokken als huiscomponist. Zij zal drie maanden in Amsterdam wonen en een nieuw stuk componeren voor Asko|Schönberg. ‘Het wordt een persoonlijke zoektocht ‘, zegt ze in de brochure. ‘Ik heb Nederlandse familie die ik nog niet ken. Dat fascineert me: waar komen we vandaan, wat kunnen we daarvan leren.’
Haar muziek klinkt ook tijdens Alba Rosa Viva! in december 2017. Dit op de componist Alba Rosa Viëtor geïnspireerde evenement presenteert een keur aan vrouwelijke componisten. Klassiekers als Fanny Mendelssohn, Cécile Chaminade en Henriëtte Bosmans staan naast levende grootheden als Carola Bauckholt en Mayke Nas. Verspreid over het seizoen zijn er Nederlandse premières van Roxanna Panufnik, Raquel García-Tomás en Andrea Tarrodi. Deze kleurrijke selectie van zeer uiteenlopende componisten doet mij nu al watertanden.
Vrouwelijke dirigent dirigeert all-male programma
Liefst vier vrouwelijke dirigenten treden aan in de muziektempel aan het Museumplein. Barbara Hannigan won eerder dit jaar samen met Ludwig een Grammy voor de cd Crazy Girl Crazy. In 2019 dirigeert zij dit ensemble in The Rake’s Progress van Stravinsky. – Waarbij zij overigens de rol van Anne Trulove overlaat aan de sopraan Sofie Asplund.
De violiste Jacqueline Shave voert Britten Sinfonia door Händels Messiah. Susanna Mälkki dirigeert het Helsinki Filharmonisch Orkest in het Vioolconcert van Tsjaikovski en de Tweede Symfonie van Sibelius. Ook de Litouwse Mirga Gražinytė-Tyla brengt een all-male programma met haar City of Birmingham Symphony Orchestra. Opmerkelijk: solidariteit onder vrouwen blijkt geen vanzelfsprekendheid. Daar valt nog een wereld te winnen.
Simon Reinink en zijn artistieke staf geven in ieder geval het goede voorbeeld. Het is verheugend dat na decennialang ‘feministisch gedram’ de vrouwelijke musicus eindelijk voor vol wordt aangezien. Moge de programmering van het Concertgebouw een inspiratie vormen voor de volgende ronde van het Koninklijk Concertgebouworkest!
Nederlands 
English (UK) 
Français 
