Tot het zot eruit is. Prachtige reconstructie van zijn familiegeschienis door Bart Meuleman

De eerste keer dat de vader van de Belgische schrijver Bart Meuleman over zijn afkomst begint, tijdens een autorit, leidt dat nauwelijks tot een diepgaand gesprek. Maar wel tot een kanteling. ‘Mijn vader werd iemand anders,’ schrijft Meuleman. ‘Aan alles wat hij als vader ooit deed, of naliet, of zei, of verzweeg, gingen kwesties vooraf. Ze hadden hem gekneed tot de ietwat komische, goedmoedige figuur die ik na al die jaren in hem was gaan zien. Het was maar een deel van de werkelijkheid.’

Reconstructie

Hoe mijn vader werd verwekt is Meulemans reconstructie van een cruciale periode in het leven van zijn vader en zijn grootmoeder, die hij slechts kent als een boze, onvriendelijke vrouw die niets van haar nakomelingen wil weten. Deze grootmoeder, Anna, werd als jonge vrouw tegen haar zin naar Brugge gestuurd om daar in de huishouding te gaan werken bij de middenstandsfamilie Cocquyt. Ze moest beschermd worden tegen haar dwaze verliefdheid op Frans, meende haar vader, net zolang ‘tot het zot eruit’ was.

Maar wanneer de volwassen zoon Emile Cocquyt en zijn vrouw Paula hun pasgeboren dochter verliezen, zoekt Emile troost bij dienstmeid, en Anna durft vanzelfsprekend haar baas niet af te weren. Het kind en schande die hiervan het gevolg zijn, worden angstvallig verborgen gehouden. De kleine Jos wordt ondergebracht bij een venijnige engeltjesmaakster, die hem verzorgt totdat Anna met zoontje terugkeert naar huis en alsnog trouwt met Frans.

Drie verhaallijnen

Meuleman ontvouwt en verweeft de geschiedenis van drie generaties in verschillende verhaallijnen. Hij vertelt over zijn oma als jonge vrouw, over zijn vader die als jongeman terugkeert naar Brugge, en over zichzelf: een zoon die zijn vader ineens in een ander daglicht gaat zien.

In warmbloedig proza, dat gelukkig niet vernederlandst werd, schetst Meuleman een ontroerend portret van een familie met een ongelukkige geschiedenis, zoals er natuurlijk wel meer waren maar waarover nooit gesproken mocht worden.

Zijn roman is daarmee bovenal een portret van een vervlogen tijd. Een tijd die niet eens zo heel ver achter ons ligt, maar wel – gelukkig maar – ingrijpend is veranderd.

Goed om te weten