Op de Filmacademie hangt in de lift een beeldscherm. Daarop zijn alleen films te zien die door studenten zijn gemaakt. Geen andere beelden, bijvoorbeeld nieuwsflitsen of een blik op iets dat elders op de wereld gaande is. Ik ben aanwezig bij de perspresentatie van de afstudeerfilms van de Filmacademie. Een van de studenten noemt bovenstaand voorbeeld om te illustreren dat de opleiding volgens haar misschien wat in zichzelf gekeerd is.
Ik praat op dat moment met het drietal (de producenten Hester Breunissen, Yasmin van Dorp en regisseur Hannah van Tassel) dat zojuist hun documentaire Un chanteur invisible heeft laten zien. Een film die voorzichtig buiten de gebaande paden treedt. Want met een onzichtbare hoofdpersoon. Namelijk de mistral, de koude, onvoorspelbare wind die op allerlei manieren aanwezig in het leven van mensen in de Provence. Na een nog wat conventioneel begin groeit Un chanteur uit tot een poëtische, en zelfs verrassend persoonlijke impressie.
Kritiek
Gezien die creatieve insteek wil ik iets meer weten over de twee kanten van de academie: vakopleiding versus het stimuleren van eigen artistieke visie. Dit naar aanleiding van een behoorlijk kritisch artikel van Karin Wolfs over de Filmacademie in De Filmkrant van mei. In juni gevolgd door een repliek van Academiedirecteur Bart Römer. De strekking van de kritiek is dat de Filmacademie het filmvak vooral bedrijfsmatig zou benaderen. Met weinig aandacht voor het stimuleren van creatieve autonomie en verhalenvertellers met een eigen stem.
Ja, dat artikel heeft onder studenten zeker voor gespreksstof gezorgd, bevestigt het drietal. Het is een kwestie die op de academie al langer onderwerp is van discussie is. Het heeft deels te maken met het feit dat het systeem van studiefinanciering maakt dat filmstudenten veel jonger zijn dan vroeger. Maar er is volgens hen ook te weinig ruimte voor vakken die voor verdieping kunnen zorgen, zoals filosofie of sociologie. Er moet zeker het nodige veranderen. Aan de andere kant: als als een filmstudent echt iets bijzonders wil, dan kan dat ook.
De volgende film die ik zie lijkt dat te willen bewijzen. (nader te bepalen) is een curieus project waarmee Martijn de Vos met veel gevoel voor zelfspot iets wil zeggen over de verwarring van hedendaagse twintigers. Gevangen tussen keuzestress en prestatiedrang probeert hij uit te vinden of hij, vooruitlopend op grote daden, alvast een standbeeld voor zichzelf kan oprichten. Demonstratie van ontsporend individualisme met een ferme knipoog.
Experiment
Een nog mooier voorbeeld is wat mij betreft Als je later groot bent van Max Baggerman, die zich liet inspireren door het werk van Nikolaus Geyrhalter (Our Daily Bread, Homo Sapiens). Beginnend met een even strak als veelzeggend gestileerd beeld van een baby in een box ontvouwt de documentaire zich als een puur visuele poëtische impressie van de werkende mens. Ingetogen, maar tegelijk trefzeker gecomponeerd met een onmiskenbaar melancholieke toon. Ik ben nieuwsgierig wat hij hierna gaat maken.
Baggerman had, zoals hij me zegt, geen ervaring met zoiets, dus nam wel een risico. Maar hij wilde het beslist proberen, nu het nog kon. Waarmee hij wil zeggen dat je op de Filmacademie makkelijker iets experimenteels kan wagen, dan straks in het werkveld.
Spanningsveld
Op mijn vraag over mogelijke veranderingen bij de academie bevestigt hij dat de discussie leeft. Als lid van de faculteitsraad heeft hij zelf gepleit voor meer experimenteerruimte. Maar regie is niet alleen creatieve expressie, het is ook een vak. Het is een lastig spanningsveld.
Neem volgens hem alleen al de jaarlijkse logistieke puzzel die nodig is om alle studenten van alle vakrichtingen die bij de afstudeerfilms betrokken zijn in een werk- en opnamerooster onder te brengen. Met name bij de documentaire zou hij daar meer ruimte willen zien. Want ja, soms moet je voor een bepaald onderwerp gewoon een jaar lang draaien, en dat is nu lastig. Maar hij verwacht dat de nieuw ontwikkelde propedeuse verbetering brengt. Ook hij stelt dat een student die iets buitenissigs wil, dat weliswaar goed moet kunnen verdedigen, maar dan wel de kans krijgt.
Duistere fictie
Die in de lucht hangende verandering is overigens nog niet direct af te lezen aan het werk van deze lichting. De documentaire sectie komt daarbij dit jaar wat mij betreft sterker uit de verf dan de afdeling fictie. Opvallend dat van de makers van de zeven korte speelfilms er vijf gekozen hebben voor een duistere genre-oefening in een tamelijk onheilspellende fantasiewereld. Wat af en toe een mix van veelbelovend en geforceerd oplevert.
Het meest was ik onder de indruk van een van de weinige fictiewerkstukken die gewoon in het hier en nu spelen. Het betrekkelijk traditionele, maar wel rauw en dicht op de huid gedraaide Porfotto is gesitueerd in de Rotterdamse wijk Spangen. Volgens regisseur Edson da Conceicao die kleurrijke, fijne buurt waar hij is opgegroeid.
Dus ik dacht even, is het dan nodig om dat in de vorm te gieten van een heftige misdaadthriller? Maar geleidelijk groeit het toch uit tot een drietal portretten met gevoel. Een film die een heel ander Nederland toont dan we gewend zijn. Da Conceicao lijkt me klaar voor een lange speelfilm.
Hekel aan systemen
De laatste student die ik spreek op deze dag is Myrte Ouwerkerk. Zij regisseerde de satirische sciencefiction OFFBEAT, waarin op amusante wijze te zien is hoe alleen grondig geteste personen worden toegelaten tot de ideale wereld. Voorafgaand aan de vertoning had Ouwerkerk laten weten een hekel te hebben aan systemen. Dus is mijn vraag nu: hoe zit het dan met het systeem van de Filmacademie?
Ja, dat is inderdaad ook een systeem. Maar ze voegt er aan toe dat ze daar veel beter mee overweg kon dan met het systeem van scholen daarvoor. Dat je hier voor je passie gaat helpt. Volgens haar probeert ook de Filmacademie je wel in een bepaalde richting te duwen, maar als je flink doorzet kan je toch maken wat je wilt. Ze is heel blij dat ze deze opleiding heeft gedaan. OFFBEAT is in ieder geval geworden zoals ze zich had voorgesteld.
In transitie
Wat betreft veranderingen op de academie heeft ze veel vertrouwen in Danyael Sugawara, de vorig jaar nieuw aangestelde studieleider fictie. Sugawara studeerde in 2004 af met de korte film The Quiet One en zag zijn eerste speelfilm Alles Stroomt bekroond met een Gouden Kalf.
Dat verandering in de lucht hangt had academiedirecteur Bart Römer ook al aangestipt in zijn openingswoord. De Filmacademie is volgens hem een kunstvakschool in transitie. Er gaat onder andere meer nadruk komen op individuele ontwikkeling, meer zelfwerkzaamheid en er is onderzoek naar meer gevarieerde mogelijkheden om af te studeren. Hij spreekt van omvangrijke processen waar we de komende paar jaar meer over zullen vernemen.
Goed om te weten:
Al het afstudeerwerk is van 2 t/m 6 juli voor het publiek te zien tijdens het Keep an Eye Filmacademie Festival in Eye. Daaraan voorafgaand, van 29 juni t/m 2 juli, zijn tijdens de Artistic Research Week de (nog niet voorvertoonde) onderzoeksresultaten te zien van de masterstudenten. Op vrijdag 5 juli vindt de uitreiking van de diverse prijzen plaats.
Nederlands 
English (UK) 
Français 
