Hoop op bevrijding tijdens een duistere periode van oorlogsdreiging en politieke onderdrukking; een meesterwerk van Beethoven subliem uitgedrukt in dans door Toer van Schayk.
Alles raakt in een roes
Een abstract en gelaagd klassiek ballet maken voor een groot ensemble van een topgezelschap op een symfonie van Beethoven: weinigen kunnen het en Toer is er een van. Zijn ballet stamt weliswaar uit 1986 maar het is nog even sprankelend en indrukwekkend als toen. Ik mocht destijds meedoen en was niet te beroerd om stoer op een beukend sforzato mijn armen militaristisch (de symfonie van Beethoven ging in première tijdens een benefietconcert voor gewonde soldaten uit een Napoleontische oorlog) strak en schuin in de lucht te steken, gedreven rond te rennen, hoog te springen en danseressen op muzikale kanonschoten loodrecht in de lucht te werpen.
Ter vergelijking: NDT had toen Symphony in D, Het Nationale Ballet kreeg 7e Symfonie. Het verschil is dat bij Het Nationale Ballet op elke tel ongeveer een beweging past en bij NDT minstens 4 bewegingen ook moeten kunnen. Daarom heet ballet bij Het Nationale Ballet: klassiek ballet. Rust en stilte zijn voor Toer van Schayk waardevolle momenten, nodig ook om de bombastische taferelen die toewerken naar een climax af te wisselen en te relativeren. Hoewel sommige dansers willekeurig on-Nederlandse dramatiek toevoegen, is de dans alleen al ondanks een zekere ingetogenheid volop en uitbundig. De drang naar vrijheid spat er vanaf en slaat over.
I guess you had to be there.
Lucifer Studies: waarom steeds dat geloof?
Op latere leeftijd toenadering tot God zoeken hoeft niemand je kwalijk te nemen. Lucifer Studies zou gaan over de door Joost van den Vondel beschreven val van een engel maar je kunt er ook een verontschuldiging in zien van Toer. Een vergoelijking van minder zuiver menselijk gedrag, al of niet ingegeven door een opstandige engel wat uiteindelijk leidt tot eenzaamheid of afzondering (danser Timothy van Poucke blijft sarrend alleen achter). God in ballet uitbeelden lijkt een Icarus-greep (in een post-christelijk land wordt je er in ieder geval niet om vervolgd) toch ontwikkelt dit ballet zich veelbelovend.
Vanwege de luisterrijke muziek van Joep Franssens, unheimlich en steeds dreigend gespeeld door een voortreffelijk Het Balletorkest, de van kleur veranderende roestig ogende panelen die naar een poort wijzen, mooie dansbewegingen die variëren van technisch moeilijk uit te voeren klassieke passen tot hoekige asymmetrie, toch torsen gaandeweg de zeven smachtende mannelijke dansers een zodanig dramatische lading, dat voordat je er erg in hebt je in een soort Two and Only in het kwadraat zit, het alom geprezen intieme duet van Wubkje Kuindersma voor twee mannen.
Razend knap dat Toer dit op zijn 84ste tot stand wist te brengen, met alle gebreken van ouderdom van dien (hij is net weer op de been na een gebroken heup). Wat een ambitie en wat een passie voor de kunsten en het leven! In plaats van een gevallen engel denk ik dan ook liever aan de woorden van de belangrijkere persoon uit het christelijk geloof: ‘Neem mijn juk op je en leer van mij, want ik ben zachtmoedig en nederig van hart’. Toer is immers vast wel eens opstandig, ik ken hem vooral als de nederigheid en zachtmoedigheid zelve.
Van harte Toer met je 85ste aanstaande 28 september!
Goed om te weten: Het Nationale Ballet viert een 60-jarig jubileum met het programma TOER als bijzonder eerbetoon aan de danskunstenaar. Je kunt prachtige dansers als Young Gyu Choi, Sem Sjouke, Floor Eimers, Jakob Feyferlik, Nina Tonoli, Timothy van Poucke, Edo Wijnen en vele anderen online nog bewonderen in TOER op 6 oktober.
Nederlands 
English (UK) 
Français 
