Klimaatactivisme in een bloeiende Maastrichter Kersentuin

Het is een druilerige zondagmiddag als 850 bofferds zich op het Vrijthof naar het mooiste theater van Limburg begeven om de traktatie van Toneelgroep Maastricht te mogen genieten: een prachtige eigentijdse versie van de botsing met het onontkoombare kapitalisme.

Het verhaal van De Kersentuin van Anton Tsjechov in een notendop: na een amoureuze periode in Parijs keert Ljoeba terug op haar Russische landgoed maar kan de lasten niet meer opbrengen. Kennis en zakenman Jarmolai oppert het omploegen van de kersentuin voor de bouw van te verhuren datsja’s voor de broodnodige inkomsten. Ljoeba negeert z’n voorstel keer op keer, hoopt tevergeefs de dreigende veiling te ontlopen waardoor Jarmolaj de nieuwe eigenaar wordt.

Geweldige spelers

Bijna 119 jaar later maken scenarioschrijver Jibbe Willems en regisseur Michel Sluysmans een moderne versie die gelukkig nog zo herkenbaar is als het origineel. En partij kiezen in een eeuw durende kwestie: is De Kersentuin meer komedie, zoals bedoeld door Tsjechov, of tragedie zoals de allereerste uitvoering in Moskou, tegen de zin van de schrijver zelf?

Toneelgroep Maastricht kondigt het stuk aan als een komedie en dat is het onmiskenbaar. Ofschoon in het laatste deel het indringende decor een reeks portretten van het verdronken kind van Ljoeba toont. Want het graf op het landgoed, symbool van de onschuld, moet wijken voor het vakantiepark. Dat weerspiegelt de tragiek, die even later teniet wordt gedaan door een bekentenis van Ljoeba dat ze onvoldoende oplette toen haar dochter verdronk, want “gewoon lag te neuken” met een flirt.

Perfecte actrice

Anniek Pheifer is de perfecte actrice voor de rol van Ljoeba, de beurtelings levenslustige, vrijgevochten en melancholische vrouw die geldzaken tegemoet treedt met een mengeling van onbenul en wantrouwen. Hoe verrassend ook haar schitterende, voor mij onvergetelijke (zwanen)zang aan het begin in dit fraaie theater.

Ze kent haar tegenpool, de eveneens geweldig in zijn element spelende Jeroen Spitzenberger, door en door. Hij is even sluw als meedogenloos, maar hij probeert ons begrip te winnen als een man die de armoede van zijn jeugd heeft overwonnen en recht heeft op een goed leven. Want zijn vader was op hetzelfde landgoed een slaaf van de familie.

Klimaat en diversiteit

Pardon: een tot slaaf gemaakte? En heeft die dan niet recht op erkenning van, en compensatie voor zijn verleden, zoals de moderne tijden willen? Zover gaan Sluysmans en Willems – helaas – niet. Wel maken ze in hun tekst ruim baan voor klimaatactivisme van de jongeren. Ze geven Petja (Nick Renzo Garcia) met zijn oorspronkelijke karakter van brekebeen en sul in de liefde de rol van stugge klimaatactivist. Hij vindt Anja, dochter van Ljoeba aan zijn zijde, een uitstekende rol van Ntianu Stuger.

Met de eveneens voortreffelijke Quiah Shilue als stiefdochter Warja is de diversiteit in dit Russische toneelstuk gegarandeerd; ook qua leeftijd met oude acteur Beppe Costa als butler Firs. Zijn tekst, voornamelijk oneliners, mag dan soms moeilijk te verstaan zijn, hij speelt muzikaal de sterren van de hemel met verschillende snaarinstrumenten. Niet te vergeten Vincent Linthorst als perfecte Leonid (Ljoeba’s broer) die symbool staat voor (mijn) oude generatie die haar neergang onmogelijk kan stuiten.

Tijdgeest

De Kerstentuin behelst onze worstelingen met de veranderende tijdgeest, een thema dat zich voor een mooie mengvorm tussen traditionele tekst en modernisering leent. Echter, het overduidelijke pleidooi tegen de door kapitaal afgedwongen vernieuwing door Tsjechov (“Konden we de tijd maar terugdraaien naar toen we allemaal gelukkig waren”) staat in deze versie behalve de aristocratische romantiek ook de weinig betwiste klimaatzaak; niet eenvoudig.

Hoe dan ook blijft de schitterende apotheose in stand: de aftocht van de familie Ranevskaja met de opgestapelde, door Toneelgroep Maastricht in prachtig licht gezette huisraad. Met het tegendraads indraaiende ronde toneel en fraaie video met vos op de achtergrond is ook de enscenering tot in de puntjes verzorgd.

Goed, dan toch wat kritiek: spelers staan wel erg tegen de zaal te praten in plaats van onderling te interacteren. En is de ingebrachte moderne taal wellicht opzettelijk dor en clichématig, om te tonen dat activisme weinig speelsheid en poëzie kent?

Extra: Videorecensie