Na de #Zomergasten met Bibi Dumon Tak rest vooral de vraag: hoe nu verder met boeken op tv?

Adriaan van Dis met een intens kokette Renate Dorrestein, die hem met een paar welgemikte kutopmerkingen (terecht) in de touwen kreeg. Dit fragment uit 1991 opende Zomergasten 2023 #4, en het hakte erin. Nostalgie alom, en tijdens die eerste minuten van Theo Maassen met dieren- en kinderboekenschrijver Bibi Dumon Tak werd de lat hoog gelegd. Zou Theo Maassen met deze auteur eenzelfde impact kunnen bereiken als het boekenprogramma van Van Dis vroeger deed?

Helaas, ondanks het armpje drukken, de vele lief bedoelde aanrakingen (doet Theo dat ook met zijn mannelijke gasten?) en de algehele gezelligheid, zag ik hier nog geen nieuw boekenprogramma ontstaan. En aan een nieuw boekenprogramma is nood in Nederland.

Bijna niemand leest meer, althans, als we ons even beperken tot Nederlandstalige literaire fictie. Sinds de boekenclub in DWDD nog weleens een boek de toptien in wist te praten, is het droevig gesteld. Brommer Op Zee ging ten onder aan een combinatie van kijkcijferdwang en pogingen om levendig te zijn. Eus wordt door andere schrijvers weer niet serieus genoeg genomen.

Tijd is noodzakelijk

De grootste vraag is hoe een boekenprogramma het gesprek van de dag kan worden. Want dat is de impliciete eis die elk cultureel programma op de NPO gesteld krijgt. Als er na een paar afleveringen nog maar evenveel mensen inschakelen als deze website aan bezoekers trekt, houdt het snel op. Echt investeren is in de boekenwereld – en bij de NPO – een zeldzaamheid: niemand wil zich een paar jaar verlies draaien permitteren, ook niet als dat de kans op een juweel kan vergroten. Een Nederlandstalig boek uitbrengen is vaak al een te groot risico voor menig uitgever, en binnen de NPO wordt door te veel zendgemachtigden gestreden om de kostbare minuten op primetime.

Terwijl tijd het belangrijkste goed is waar het bij schrijven en media-aandacht voor boeken over zou moeten gaan. Tijd om te lezen voor kijkers en redacties, en voor de schrijver om gelezen te worden. Qua uurtje-factuurtje gaat dat niet meer lukken in Hilversum, zeker niet als ze primair zoeken naar aansprekende koppen en titels, die bekend genoeg zijn om kijkers te trekken.

Pure doodsangst

De voorzichtigheid van de NPO is nog peanuts vergeleken bij de pure doodsangst in de uitgeverijketen (uitgeverijen en boekhandels). Er is, in de 15 jaar dat Cultuurpers actief is, niet veel veranderd in marketing, bijvoorbeeld, zo blijkt uit dit herkenbare verhaal uit 2011: “Kenmerkend aan het boekenvak blijft het oeverloze geouwehoer, maar deze avond had ik niet willen missen.” Alle tweets van #evdu, met video. Overigens ook iets waar verder weinig geschreven nieuws over is, want mensen die schrijven houden de relatie met (mogelijke) uitgevers graag goed.

Toch wil ik pleiten voor het herinvoeren van een saai, elitair en slecht bekeken boekenprogramma op een leuk tijdstip op de NPO. Geef het ruim de tijd om een stijl, een toon en een doelgroep te ontwikkelen. Daar hebben we in Nederland geld zat voor. Dus niet na een half jaar van de buis halen omdat er nog steeds maar 30.000 mensen per maand kijken. Deze site lukt het ook, en we hebben niet eens de marketingtools in huis van een kleine uitgeverij.

Leve het Muziekgebouw

En paar extra tips: geen luie bankjes waarin mensen onderuitgezakt voor zich uit kunnen mompelen, maar iets waarop je niet gemakkelijk zit. Ik citeer uit een eerder artikel op deze site: “In de opvallend kleine studio waar het vlaggenschip van de BBC, Breakfast Television, elke dag wordt opgenomen, staat de beroemdste bank van de UK. Je wilt niet weten hoe verschrikkelijk die zit. Die rotte zit, met een te hoge zitting en een keiharde leuning die te ver naar voren staat, heeft een doel: de presentatoren kunnen niet anders dan activiteit en frisheid uitstralen. Wie verslapt eindigt op de grond.” (‘Er kijken nog altijd miljoenen mensen naar de BBC‘ (Lessen uit Manchester, aflevering 1)

Het huidige tafeltje plus stoelen van Zomergasten voldoet uitstekend, en zet er dit keer dan ook publiek bij. Het Muziekgebouw aan ’t IJ zal er garen bij spinnen.