Snakken naar stiltes in memorabele #Zomergasten met Simon Kuper

“Ja, snap ik.” Het klonk best vaak uit de mond van presentator Griet Op De Beeck, tijdens uitzending 2 van Zomergasten 2025. Dat zei ze dan, voordat ze had gecheckt of wij thuis dat ook gesnapt hadden. Best lastig, want er waren zoveel wijsheden en doordenkers in het uiterst boeiende verhaal van Simon Kuper, dat je bijna ging smeken om een keer stilte, een keer iets laten doordringen, en een keertje doorvragen, omdat wij ons thuis minder goed hadden ingelezen.

Dat krijg je met voorbereiding. Griet Op de Beeck bereidt zich zo ongelooflijk goed voor op de interviews met haar Zomergasten, dat ze vergeet dat wij de huiswerkopdracht in de zomervakantie hadden gemist. Zo wisten we hier bijvoorbeeld een paar dingen niet: wie is Simon Kuper en waarom moeten wij drie uur naar hem luisteren? 

Nu werd dat in de drie uur televisie meer dan genoeg duidelijk, maar het was fijn geweest als we het eerste uur wat op weg geholpen waren. Door bijvoorbeeld even aan de minder ingewijde kijkers thuis uit te leggen wie Kuper is. Er zijn best veel mensen die overleven zonder abonnement op de Financial Times, of bij wie niet elke editie van Hard Gras in de kast staat.

Gretig respect

Zoals gezegd: de geïnterviewde zelf maakte in die drie uur zijn drijfveren en wijsheid meer dan duidelijk, maar eerst meer ondanks Op de Beeck, dan dankzij de dramaturg en auteur die interviewer werd. Nog steeds maakte ze Kupers zinnen vaak af voordat hij kon uitspreken, en nog steeds ging ze door naar het volgende onderwerp waar meer uitleg op zijn plek was. Enig voordeel: nu ging het wel gepaard met een gretig respect dat ze bij haar vorige gast, Özcan Akyol, totaal niet kon opbrengen. 

Waar ze bij Eus nooit oogcontact maakte, kroop Op de Beeck nu bijna over de tafel naar Kuper toe, zo ademde ze zijn woorden in. En terecht, want in drie uur liet de columnist en auteur zich lezen als een wereldwijs intellectueel en zelfverklaard schrijfverslaafde van wie ik nu alles wil lezen. Een mannelijke Hannah Arendt, en dat is een gigantisch compliment van deze zijde. 

Onwaarschijnlijk indringend

Kuper was natuurlijk ook voorbereid, en wist dus dat Op de Beeck hem zou gaan onderbreken en aanvullen. Beter dan Eus, die het zeker twee uur volhield om vriendelijk en geduldig te blijven, wist de in Zuidelijk Afrika geboren, in Leiden gestudeerde en in Parijs wonende auteur zijn kalmte en vriendelijkheid te bewaren. Hij brak zelfs helemaal uit zichzelf in snikken uit, en dat al om kwart over negen, waar dat doorgaans rond half elf staat gepland.

Daardoor werd de uitzending in de loop van de avond steeds beter te genieten, vooral ook omdat de woorden van de Financial Times-columnist zo onwaarschijnlijk indringend waren, dat onderbreken en aanvullen onbegonnen werk werd. Zelfs voor Griet Op de Beeck. Op dat enkele “Ja, snap ik.” na, dan.

Misschien kwam het ook door haar hulphond, die op zeker moment wat onrustig werd. De labrador lag bij uitzending 1 de hele avond rust uit te stralen, maar werd in deze uitzending even ongemakkelijk. Misschien om sanitaire redenen, wat ook de achterliggende gedachte kan zijn bij de dikke laag zand die op de studiovloer ligt, maar het kan ook zijn dat ze merkte dat haar baasje in een andere comfortzone terecht was gekomen. Dan is ‘afleiden’ iets wat zo’n hulphond misschien heeft geleerd.

Domme vragen

Hoe dan ook, het uiteindelijke verloop van de drie uur interview biedt hoop. Niet alleen omdat er denkers en schrijvers blijken te bestaan als Simon Kuper, ook omdat leerling-interviewer Op de Beeck mogelijk begint in te zien dat een perfecte voorbereiding niet in de weg mag staan van de plicht tot het stellen van domme vragen, die iedere journalist moet aanleren. 

Laten we hopen dat ze bij haar volgende gast, Eva Crutzen, wel de rust kan opbrengen om af te wijken van het afvinklijstje van onderwerpen. Wat hoop ik op een stilte van een paar seconden, een eeuwigheid in televisieland, waarin we even iets mogen laten bezinken. 

Daarom kijken

Zoals ik nu zeker uren stil ben om alle wijsheden en verstandige dingen nog eens te herbeleven die Simon Kuper ons meegaf. 

Zoals: hoe hij uitlegt hoe we aan de EK-overwinning op Duitsland in 1988 te danken hebben dat we de haat jegens Duitsers kwijtraakten. Maar dat we onze morele eigenwaarde juist aan die haat ontleenden, want Duitsers waren daders, en wij slachtoffer. Na 1988 hebben we 13 jaar gezocht naar nieuwe haat. Tot 11 september 2001 daar een oplossing voor bood die werd aangegrepen door eerst Pim Forytuyn en later Geert Wilders.

Zoals: hoe blijven schrijven in het licht van de eeuwigheid even zinloos is als de inspanning van mieren die hun hopen blijven bouwen, maar dat we het toch blijven doen. 

Zoals: hoe slachtoffers van de ene geschiedenis makkelijk in daders van de volgende geschiedenis kunnen veranderen. 

Zoals: dat we moeten blijven denken en lezen om niet gek te worden.

Kijken dus. Dat kan de eerste drie weken na de uitzending nog op de website. Daarna moet je al Simon Kupers boeken gaan lezen. En een abonnement nemen op de Financial Times.

Grijp dus je kans: Uitzending terugkijken.