Hoeveel? 25 miljoen, zoveel bezoeken konden de Nederlandse bioscopen en filmtheaters het afgelopen jaar noteren. Dat willen we natuurlijk altijd als eerste weten als de bioscoopbranche de jaarcijfers 2022 bekend maakt.
Bemoedigend. Een gevoel van opluchting. Twee jaar werden de resultaten noodgedwongen online gepresenteerd vanuit een leeg Tuschinski theater. Nu is deze prachtige zaal weer bomvol genodigden voor de nieuwjaarsreceptie van de NVBF (bioscopen en filmtheaters) en FDN (distributeurs). “Alles kwam op ons af, behalve de bezoekers”, zo vat Ron Sterk (CEO Vue Nederland) een terugblik op de coronacrisis samen. Maar nu is er weer optimisme, al zijn er nog punten van zorg.
400.000
Er zijn cijfers en er is applaus. En er zijn prijzen – de Zilveren Roos en het Zilveren Roosje voor grote verdienste voor de Nederlandse Filmcultuur. Wie de gelukkigen zijn noem ik straks.
De cijfers laten zien dat de branche na twee dramatische coronajaren flink uit het dal is geklommen, maar nog niet helemaal. Het applaus is voor de crew van De Tatta’s, de multiculturele komedie die zojuist 400.000 bezoeken mocht noteren en daarvoor de eerste Platina Film van 2023 ontvangt. Ook het Nederlands marktaandeel stemt tot tevredenheid, hoewel minder groot dan in het coronajaar 2021. Waarom het toen juist kon pieken, hoe we de cijfers moeten lezen en hoe Nederland er internationaal voor staat, licht Ron Sterk nader toe. Gevolgd door een panelgesprek met vertegenwoordigers van NVBF en FDN onder leiding van René Mioch.
Bezoek weer bijna op peil
Als we het jaar 2022 in één getal willen samenvatten is dat natuurlijk het totaal aantal bezoeken: zoals gezegd, 25 miljoen. Dat is weliswaar nog 32% beneden het gemiddelde niveau van de drie jaren voorafgaand aan de pandemie, maar toch bijna een verdubbeling van 2021. Voor 2023 is 30 miljoen het aantal bezoeken waar Sterk en anderen met goede hoop naar uitzien. Dat het in 2022 nog niet zo ver kwam is overigens niet heel verrassend. Herstel heeft tijd nodig.
Om te beginnen telde het bioscoopjaar 2022 eigenlijk maar elf maanden. Eind januari werd de laatste lockdown opgeheven, en in februari waren er nog beperkingen. Daarbij is uit onderzoek gebleken dat veel vaste bioscoopgangers na de opheffing van de coronabeperkingen toch het bezoek aan familie en vrienden, en samen gezellig uit eten gaan, net iets belangrijker vonden dan het bestormen van de filmzalen.
Daarbij werden de kaartjes een tikje duurder (3%, valt eigenlijk best mee), was er na de zomer een gebrek aan groot publiekstrekkend product, zo memoreert Sterk. In december hielp het WK-voetbal ook niet mee.
Gelukkig kwamen een paar weken voor het eind van het jaar de breed gewaardeerde blockbuster Avatar: The Way of Water en de Nederlandse multicultikomedie De Tatta’s uit. Dat gaf de jaarafsluiting nog net een stevig duwtje omhoog.
Historische ups en downs
Om het allemaal in historisch perspectief te plaatsen toont Sterk de grafiek van het bioscoopbezoek in de afgelopen honderd jaar. De jaren veertig en vijftig waren een gouden tijd, met een piek van 90 miljoen bezoeken in 1946. In de jaren zestig kwam de dramatische terugval door de introductie van televisie. Toen begin jaren tachtig video populair werd daalde het nog verder tot omstreeks 15 miljoen rond 1990. Daarna zette, mede door investeringen in digitalisering en verbetering van de zalen, weer een langzame maar gestage stijging in. Tot ruim 30 miljoen in de pre-coronajaren.
Als je naar deze grafiek kijkt is het coronadipje aan het eind niet zo schokkend. Heel vervelend in die twee jaren zelf, maar niet iets wat de branche doet instorten. Het panel merkt ook op dat de investeringen in de zalen door zijn blijven gaan. Van belang is dat er komend jaar een breed assortiment titels komt om alle smaken te bedienen. Wel zal het bedrijfsmatig balanceren blijven, met stijgende kosten voor energie en lonen, naast het besef dat je de kaartjes niet al te duur mag maken.
Sterk ziet daarnaast dat Nederland het internationaal zeker niet slecht doet. Het herstel gaat hier net iets sneller dan in de andere Europese landen en de Verenigde Staten. De investering in de kwaliteit van de theaters betaalt zich uit, is zijn conclusie.
Avatar in de aanval
Het tweede dat we willen weten is natuurlijk wat de toptitels zijn, en dan bedoelen we qua bezoek. Nummer 1 in de algemene Top 10 is Top Gun: Maverick met Tom Cruise (1,3 miljoen bezoeken). Het pas op 14 december uitgebrachte Avatar: The Way of Water staat eind 2022 met 0,9 miljoen bezoeken al op de vierde plaats, en de verwachting is dat dit fantasy-epos de nummer 1 van 2022 al snel zal overtreffen. Ook internationaal breekt James Camerons vervolg op zijn eerdere Avatar (2009) al het ene record na het andere.
Vervolgfilms
Een blik op de Top 10 leert overigens dat die andere goed scorende titels net als de nieuwe Avatar allemaal vervolgfilms zijn. De enige uitzondering is Ticket to Paradise (achtste plaats). Deze had aan de namen van Julia Roberts en George Clooney kennelijk genoeg had om het publiek te lokken. Sterk noemt die hang naar de veiligheid van een vervolg op eerder succes een opvallende ontwikkeling. Zelf wil ik daar aan toevoegen dat we die trend ook al eerder zagen opkomen.
Het aandeel van de Top 10 in het totaal bezoeken is gestegen. We worden afhankelijker van de sequels. Dat mag dan zekerheid geven, het is niet bevorderlijk voor een breed en veelzijdig aanbod, wat menigeen toch wel graag ziet.
De Tatta’s en Knor
Nederlandse films trokken in 2022 ruim 4 miljoen bezoeken, wat een marktaandeel van 16% opleverde. Zeker niet slecht. Duidelijk beter dan de 11 à 12 procent in de pre-coronajaren, alhoewel nog flink onder de top van ruim 20 procent in 2013 en daarvoor. Maar ja, dat waren de jaren van Gooische Vrouwen. Opvallend is dat het Nederlands marktaandeel in de coronajaren even piekte tot 21 en 22 procent. De grote Amerikaanse studio’s stelden de meeste blockbusters toen uit, wat de ruimte voor Nederlands product groter maakte.
Soof 3 staat in 2022 io de eerste plaats in de Nederlandse Top 10, die overigens ook grotendeels uit sequels bestaat. Maar De Tatta’s (in twee weken al op nummer 7) is geen vervolg. Het kan dus wel, scoren met origineel werk. Dat wordt ook nog eens dubbel en dwars bewezen door het succes van Mascha Halberstads al veel geroemde stopmotionanimatie Knor (op 6 in de Nederlandse toptien). Ook voor Knor – de Nederlandse Oscarinzending lange animatie – applaus!
En nu we het toch over Knor hebben – ik maak nu even een zijsprong die bij de presentatie niet aan de orde kwam – deze kwam onlangs bij een poll onder Nederlandse filmjournalisten zelfs met ruime voorsprong als beste Nederlandse film uit de bus. Bij diezelfde enquete scoorde Everything Everywhere All at Once als beste internationale titel. Met een miniem verschil met nummer twee: Drive My Car, een ingetogen Japans drama dat qua stijl en aanpak opvallend genoeg het volstrekte tegendeel was van de onstuimig uit de band springende nummer 1. Beide titels vinden we niet terug in de bezoekers Top 10.
Maar terug naar de presentatie, die toch vooral het economisch perspectief vertegenwoordigt.
2023
Tot slot werpen Sterk en de panelleden (Kassandra Dommisse en Jacques Hoendervangers voor NVBF, Huub Roelvink en Claire Vogelenzang voor FDN) nog een blik op 2023. Ze hopen op een jaar met een veelzijdig aanbod, een stijgend Nederlands marktaandeel tot misschien wel 20%, en een totaal bezoek dat toch weer 30 miljoen moet kunnen zijn. Kostenstijgingen zullen daarbij een grotere uitdaging zijn dan de competitie met de grote streamers. Verder moet in 2023 de computeranimatie The Super Mario Bros. Movie de grote klapper worden. Mogelijk bijgestaan door de speelfilm Barbie. Die laatste zou best eens een verrassing kunnen zijn, want met Greta Gerwig en Noah Baumbach als makers ongetwijfeld een kwartslag anders dan je gezien de titel zou verwachten.
Zilveren Roos en Roosje
Een goede gewoonte is dat de Nieuwjaarpresentatie wordt afgesloten met de uitreiking van de Jan Nijland Zilveren Roos aan iemand van grote betekenis voor de Nederlandse bioscoopwereld. Jos Stelling, onder meer filmmaker, exploitant en een van de drijvende krachten achter het Nederlands Film Festival is deze keer de gelukkige. Inderdaad iemand met al zo’n lange en gedegen reputatie dat het vooral bijzonder is dat hij de prijs nu pas krijgt.
Daarnaast is er het Zilveren Roosje, de aanmoedingingsprijs. Die gaat dit jaar naar João Carlos Rodrigues en Alexa Rodrigues, initiatiefnemers – en zoveel meer – van Shortcutz Amsterdam. Elf jaar geleden kwamen ze als filmmakers naar Nederland. Ze zagen dat er iets ontbrak en begonnen dit podium waar nieuwe makers zich met hun korte films kunnen presenteren.
Algemene Top 10
- Top Gun: Maverick
- Minions: Hoe Gru Superschurk Werd
- Spider-Man: No Way Home
- Avatar: The Way of Water
- Fantastic Beasts: The Secrets of Dumbledore
- Jurassic World: Dominion
- Doctor Strange in the Multiverse of Madness
- Ticket to Paradise
- Black Panther: Wakanda Forever
- Thor: Love and Thunder
Top 10 Nederlandse films
- Soof 3
- Bon Bini Holland 3
- Costa!!
- De Grote Sinterklaas: Gespuis in de Speelgoedkluis
- De Allergrootste Slijmfilm
- De Club van Sinterklaas en de Race tegen de Klok
- De Tatta’s
- De Bellinga’s: Huis op Stelten
- De Piraten van Hiernaast: De Ninja’s aan de overkant
- Marokkaanse Bruiloft
Uitvoeriger cijfermateriaal en filmbezoek is te vinden op de website van Filmdistributeurs Nederland.
English (UK) 
Nederlands 
Français 
