Spécial cinéma néerlandais (4) : Gooische Vrouwen, 458 réfugiés et frikandellennostalgia

Kijk eens aan, toch nog een prijs voor Gooische Vrouwen 2! De best bezochte Nederlandse film in jaren was volgens sommigen jammerlijk genegeerd bij de Gouden Kalf-nominaties. Nu werd deze komedie op de openingsavond van het Festival du film néerlandais in het Utrechtse Beatrix Theater toch nog gehuldigd met een prijs. Een ereprijs nog wel.

Meer dan 2 miljoen bezoekers trok deze bioscoophit. Dat mocht volgens het bestuur van het Nederlands Film Festival niet ongemerkt voorbij gaan. Dus namen scenarist Frank Houtappels en actrice Susan Visser namens het filmteam de ‘NFF-ereprijs voor het vakmanschap van de best bezochte Nederlandse filmproductie’ in ontvangst. Zal mij benieuwen of GV2 straks ook het door publieksstemmen bepaalde Gouden Publiekskalf in de wacht sleept.

Ce n'est jamais juste non plus

Zal mij ook benieuwen wat de klagende producenten van Michiel de Ruyter en De ontsnapping hiervan vinden. Zijn ze nog steeds boos omdat het festival zogenaamd te elitair is? Gaan ze nog steeds hun Gouden Kalf (gesteld dat ze er een krijgen) weigeren? Nogal kinderachtig, eerlijk gezegd. En dat nu het festival juist de vaak bekritiseerde jury heeft opgedoekt en de vakbroeders en -zusters van de Dutch Academy for Film laat stemmen voor de Gouden Kalveren. Het is ook nooit goed.

Festivaldirecteur Willemien van Aalst wilde daar in haar openingstoespraak ook wel een paar woorden over kwijt, al formuleerde ze het diplomatieker. Met nadruk stelde ze dat het festival er is voor alle films en alle genres. “Wie zich tekort gedaan voelt kan ook in de toekomst zijn stem verheffen in de media, maar wij zien liever dat makers gaan meedoen, hun kans grijpen en volgend jaar ook gaan stemmen.”

458 réfugiés

Comme hier eerder al gemeld staan grenzen in allerlei vormen en benaderingen centraal op dit festival. In dat kader noemde Van Aalst niet alleen Joost van Ginkels immigrantendrama The Paradise Suite (wereldpremière was al in Toronto), maar verwelkomde ze ook drie speciale gasten. Drie Nederlanders met een grote internationale carrière: costuumdesigner Jany Temime, director of photography Hoyte van Hoytema en production designer Jan Roelfs.

Om daarbij tevens aan te halen dat ‘grenzen’ tegenwoordig ook een beladen begrip is. “Want op de zevende verdieping van dit gebouw verblijven sinds enkele dagen 458 vluchtelingen in een noodopvang. Wat kunnen wij als festival doen? Een filmavond voor hen organiseren, dat is het minste.”

J. Kessels : la nostalgie du frikandel

In 2000 opende het festival met Wilde Mossels, het onstuimige, met de persprijs bekroonde debuut van Erik de Bruyn. Geen slecht idee dus om dit jaar het filmfeest van start te laten gaan met de nieuwste van De Bruyn: de komedie J. Kessels naar het boek van P.F. Thomése. Helemaal mooi dat Fedja van Huêt en Frank Lammers, hoofdrolspelers uit Wilde Mossels, hierin terugkeren. Met wat verbeelding zou je er zelfs de oud geworden personages van toen in kunnen zien. Ietwat verdwaasde middelbare mannen die zijn blijven steken in hun al te zeer gekoesterde nostalgie.

Van Huêt als de pulpschrijver die nog altijd als een jonge puber droomt van de billen van Brigitte. Lammers als de kettingrokende bierdrinker die in de boeken van zijn schrijvende vriend een heldenrol vervult. Nu samen op een bizarre missie die hen van Tilburg naar de Reeperbahn in Hamburg brengt, en weer terug. Een wonderlijke roadmovie met een Chrysler Kamikaze, een frikandellenkoning, frituurromantiek, voetbal met NAC en een lijk in de kofferbak. Van Huêt en Lammers mogen schmieren naar hartenlust. Ook de even groezelige als lyrische vormgeving is geweldig en roept het gevoel op alsof alles zich in het schemerige brein van die twee oudere jongeren afspeelt.

Heerlijk over the top. Maar is zo’n opeenstapeling van groteske taferelen met een aanstekelijk gebrek aan eerbied voor goede smaak ook genoeg? Toegegeven, deze kindmannen bevielen me beter dan soortgelijke figuren uit Amerikaanse komedies. Toch bekroop me gaandeweg een gevoel van vermoeidheid. Dat opzettelijk vermengen van schrijversfantasie en ontnuchterende realiteit werkt niet zo goed als je zou willen, en bovendien: hoe lang blijft dat zwelgen in puberale nostalgie leuk? Wat mij betreft niet lang genoeg. J. Kessels gaat van start als een veelbelovende uitspatting met prijzenswaardige B-filmallure, om zichzelf vervolgens met een overmaat aan bravoure voorbij te draven.

Plus de prix

Op de openingsavond werden nog twee prijzen uitgereikt. Het Gouden Kalf voor de Filmcultuur ging naar Sandra den Hamer, directeur van EYE en voormalig directeur van het Rotterdams filmfestival. Regisseur Jona Honer kreeg de debuutprijs voor haar documentaire De alchemisten, over twee broers die denken een gouden beleggingsformule te hebben.