Het Internationaal Film Festival Rotterdam viert zijn veertigste editie met een toepasselijk XL-programma. Dat Romeinse cijfer XL duidt niet alleen de respectabele leeftijd aan. Het zegt ook iets over de maat: deze veertiger barst met het intigerende programma ook uit zijn jasje, met vertoningen op niet minder dan veertig plaatsen doorheen heel de binnenstad van Rotterdam. Binnen de festivalmuren is naast de geijkte ‘feature films’ een ware overvloed aan cinematografische en andere verrassingen te vinden. Niet alleen voor filmliefhebbers was deze editie een must. Ook wie vanuit de mediakunst- of muziekwereld het uitgebreide programma onder de loupe nam, kon zijn hart ophalen.
Sight Unseen
Maandagavond 31 januari even na de klok van negenen en een spotlicht tekent een cirkel op de vlakke vloer van Zaal 1 in Lantaren/Venster. Twee grote schermen tonen foto’s en films van Leah Singer, er tegenover twee gongspelers met tussen hen in nog een scherm waarop een eindloze loop van een roadmovie geprojecteerd wordt. Boven het middenpunt van de cirkel hangt een elektrische gitaar, aan een kabel vanaf het plafond. Met een kleine hangbeweging ter groet, stapt Lee Ranaldo de kring binnen; bezoekers zijn braaf net buiten de lichtbundel gaan zitten; anderen staan eromheen. Ranaldo bewerkt tijdens het volgende uur in de performance ‘Sight Unseen’ zijn ‘battle scarred’ gitaar (die vast en zeker heel wat te verduren heeft gehad tijdens de vele tournees met Sonic Youth, de band die Ranaldo mede heeft opgericht) met strijkstok, drumstokken, geklop , twinkelende bellen en zijn iPhone. Nooit beroert hij de snaren zoals je gewend bent en vrijwel steeds krijgt de gitaar een slinger en zweeft het instrument resonerend door de ruimte.. Voor menig IFFR-bezoeker is deze uitvoering van Ranaldo en zijn vrouw Singer inderdaad een nog nooit geziene (laat staan: gehoorde) vertoning. Feedback, noise, galmende gitaar en dito gongen; vlagen ambiente tonen, een fikse dosis dissonantie en ronkende distortion als fundament: dat is bepaald andere koek dan een strijkje van John Barry of Badalamenti’s doemjazz.
http://www.leeranaldo.net/
http://www.facebook.com/home.php?#!/profile.php?id=100000935206696
(Wan)smaak
Op een festival als het IFFR grijpen wellicht onvermoed zelfs, verschillende programmaonderdelen naadloos ineen. Dezelfde bioscoop is een paar dagen eerder namelijk het lokaal voor de verzengende performance art, video- en noiseshow van het losgeslagen trio Coolhaven. Menigeen zit met de vingers in de oren, schrikt op bij een theatraal fraai gevonden chiropractie-element of schudt meewarig het hoofd; zich afvragend of dit nu ware avant-garde is op het dadaïstische af of gewoon wegkomen met een aaneenschakeling van zo groot mogelijke onkunde. Hoe dan ook: Coolhaven werkt vaardig met een balans of disbalans zo u wilt, tussen sonische en visuele overdondering, waarbij het antwoord op de vraag of het hier smaak of wansmaak betreft, in ieder geval door de band in een luchtledig midden gelaten wordt. Als lachende derde; als een lachend drietal.
http://www.coolhaven.nl/cd.html
Resonantie
Een andere connectie dan die van de noise tussen Ranaldo, Coolhaven en de rest van het IFFR-programma ligt in Manon de Boers portert van meesterpercussioniste Robyn Schulkowsky: ‘Think About Wood, Think About Metal’. De Boer filmt Schulkowsy’s studio, haar instrumenten, resonerende paukenvallen en klankschalen en vingers die een metalen percussie-object beroeren om er de meest wonderlijke klanken aan te ontlokken. Ondertussen vertelt Schulkowsky over haar geschiedenis als uitvoerend musicus in Keulen, toen John Cage en Karlheinz Stockhausen daar hun baanbrekende composities schreven. Die werden niet zelden door haar uitgevoerd. Haar liefde voor percussie en de tactiliteit van aanraking die resonantie voortbrengt, is terug te zien en horen bij en in de avant-gardistische muziek en performancevorm die Lee Ranaldo kiest.
http://www.augusteorts.be/projects/project/51
Brille vs Draak
Muziek en beeld kunnen elkaar versterken, eenzelfde verhaal vertellen, elkaar afvallen of aanvullen en van deze varianten waren vertoningen op het IFFR mee te maken. Het drakerige en te graag gewilde, maar geforceerd vertelde en eigenlijk flinterdunne ‘AUN – The Beginning and End of All Things’ wordt van totale ondergang gered door de briljante soundtrack van de hand van de Weens elektronicatovenaar Christian Fennesz. Zijn werk vindt over de hele wereld zo gretig en veel aftrek dat een uitgave voor de hand ligt. Waar ‘AUN’ de handen niet op elkaar lijkt te krijgen voor roulatie, vindt de muziek zo vast een welkom thuis bij de liefhebbers van diepe basgolven, hoge pulsen en zalvende ambient.
Devotional Cinema
En wat als het helemaal stil is? Als zelfs de trilfunctie van de mobiele telefoon uit moet? Als je bijna niet durft te ademen zelfs, bang om de bezwerende stilte te doorbreken? Dan treedt een waarlijk meditatieve toestand in die op zen-achtige wijze verwondert, geruststelt en loutert. De ‘devotional cinema’ van Nathaniel Dorsky maalt niet om en taalt niet naar een strikte scheiding tussen film en cinemakunst (of: videokunst, ware het niet dat Dorsky smalfilm gebruikt om het door hem gewenste effect te bewerkstelligen). Schermafmetingen, kijkafstanden, snelheid van afspelen; voor Dorsky zijn dat zeer essentiele aspecten van zijn werk. Kunst die balans als kernwaarde kent en in volstrekte stilte herkenbare beelden afwisselt met vlekkerige out-of-focus lichtstrepen. Een narratief dringt zich nooit op, maar een willekeurige aaneenschakeling van toevallige shots kun je zijn films absoluut niet noemen. In Dorsky’s ‘devotional cinema’ (die overigens en vanzelfsprekend niet op dvd verkrijgbaar is, noch op YouTube te vinden) is de meesterhand in elke seconde te zien en voelen. Op slechts 18 frames per tel vervoert hij de toeschouwer als op een droomtocht in een warm bad. Hij presenteert hints, de hersens willen als in een droomstaat begrijpen, maar alras blijkt dat een illusie en ga je vrij associerend op in de beeldenvloed en –gloed die kalm en vredig aan je voorbij gevoerd wordt. De meditatieve kracht van Dorsky’s ‘devotional cinema’ ligt in een intens louterende (uit)werking die na afloop ten diepste gevoeld wordt.
http://en.wikipedia.org/wiki/Nathaniel_Dorsky
Gras zal groeien over mijn werken
Op zijn geheel eigen wijze werkt de Duitse kunstenaars Anselm Kiefer ook met een zekere bezweringsformule om tot enige vorm van ontschuldiging als alternatieve loutering te geraken. Die zou erin mogen bestaan dat hij demomen een plek geeft, de verdorvenheid van de menselijke geest uit de geschiedenis en in hemzelf en ons allen wellicht tegelijk ook nog en dat hij desondanks en daarom juist: schept. Hij maakte in het Franse Barjac zijn eigen wereld; een labyrinth aan onderaardse gangen, vele metershoge torens, gebouwen die specifiek zijn opgericht om zijn werken een thuis te geven. Sophie Fiennes ging vier keer langs bij Kiefer, die geldt als één van de grootste levende kunstenaars van het moment. Zij maakte de documentaire film ‘Over Your Cities, Grass Will Grow’; een indringend verslag van Kiefer aan het werk. De ware scheppende inspirationele arbeid vanaf een tabula rasa komt niet in beeld. Wel toont ze de bevlogen en zeer welbewust werkende uitvoerend artiest Kiefer (alsof hij analoog aan Schulkowsky zijn eigen partituur vervolkmaakt in het maakproces), in liefdevolle en gepassioneerde omgang met zijn materialen en assistenten. Kiefers werkt spreekt; de man zelf nauwelijks en als hij aan het woord is, weegt elke zin zoveel als de loden last die zijn enorme doeken lijken te torsen. Op groot scherm komen Kiefers an sich al monumentale werken in lichtende projectie bijzonder indringend voor het voetlicht. De zeer smaakvol gekozen muziek van Györgi Ligeti, die de sympathieke camerabewegingen en regie begeleidt, draagt alleen maar bij tot een toestand van verhoogde mate van kippenvel en rilling. Dag in dag uit en vaak met groot materieel, schiep Kiefer in Barjac een eigen biotoop en ‘metropool’, om die vervolgens achter te laten en naar Parijs te vertrekken. Over zijn werk, over zijn stad in Barjac zal gras groeien. Het heeft hem nooit ervan weerhouden te scheppen, ook al is overwoekering onvermijdelijk nakend; die missie van de grote kunstenaar die coute-que-coute moet scheppen, spreekt uit elk moment van het buitengewoon geslaagde ‘Over Your Cities, Grass Will Grow’.
http://www.filmfestivalrotterdam.com/nl/films/over-your-cities-grass-will-grow/
http://www.publiekeomroep.nl/artikelen/het-uur-van-de-wolf-anselm-kiefer
XL
Dat scheppen van alle leeftijden en rangen en standen is, bewijst het XL-programma van het IFFR. Of het nu gaat om een generatief werk voor tig televisieschermen dat in totale duisternis noise en lichtflitsen toont (Telco Systems) of Martin Arnolds intrigerende stroboscopische fragmentatie van Disneyfilms. Of het nu gaat om filmtheater in je handpalm door een paar spiegeltjes op je iPhone te monteren (Palmtop Theater in V2) of videomapping in abstractie (Sebastian Cimpean in het Piet Zwart Instuut). Of het nu gaat om stills van Jan Svankmajer in het Tsjechisch Centrum Rotterdam) waardoor je over de schouder en minitieus snijdende hand van de animatiekeizer meekijkt of het Out of Fashionprogramma waarin imagodesigners en artistiek leiders van grote modehuizen in mode- en antimodefilms hun selectie hebben samengesteld. Op maar liefst veertig plekken in Rotterdam toont het IFFR verrassende en uitdagende werken die linksom of rechtsom een raakvlak hebben met cinema, beeldkunst, bewegende beeld, projectie; in de breedste zin des woords.
Veertig jaar en kwiek
Verbaast en verbijstert het IFFR al in het hoofdprogramma, met de toevoeging van en uitbreiding tot het XL-programma begeeft het festival zich nadrukkelijk op het gebied van de video- en mediakunst en brengt het zulks doend meerdere kunstwerelden samen. Hokjesgeest is aan het jubilerend IFFR duidelijk niet besteed. Kwiekfideel, fris en fruitig jong duikt het festival met jeugdig elan en wellicht een schalkse glimlach op het tijgergezicht de toekomst tegemoet die wellicht steeds meer er één zal zijn waarin film, (video)kunst, geluidkunst, muziek en moderne media in elkaar opgaan.
Nederlands 
English (UK) 
Français 
