Gedonder of een kleine storm in de Goudse Glazen? U mag het zeggen

We kregen een tijdje geleden een brief op poten van Wim de Groot. Nu krijgen we wel vaker brieven op poten, maar hier leek wel wat aan de hand. Probleem natuurlijk want uitzoeken kost tijd en geld en dat was er even niet. (let u op de donateursactie die we binnenkort gaan starten) Maar toch. Wat scheelt eraan? Wim de Groot was en  (spoiler alert) is nog steeds boos op de directeur van MuseumGouda (u weet wel, de man die voorzitter is van de Amsterdamse kunstraad en als directeur onlangs een Dumas verkocht om zijn tent drijvende te houden), omdat de directeur van MuseumGouda hem niet noemt als een van de belangerijkste bijdragers aan het restaurtatieproject van de Goudse Glazen, dat nu tentoongesteld wordt in Gouda, en waar wij in november over berichtten.

Wim de Groot, docent aan de UvA, zegt het niet met heel veel woorden, maar het lijkt er een beetje op alsof Museum Gouda een dealtje heeft met het bedrijf MaatschapXL, dat een klein deel van het restauratieproject heeft gedaan. We citeren De Groot:

Op 22 november jl. opende koningin Beatrix Schetsen van Schoonheid in Gouda. Naar aanleiding van deze tentoonstelling ontving u van Gerard de Kleijn, directeur van museumgoudA, een ANP-persbericht en ander promotioneel materiaal.

Een paragraaf van het ANP-persbericht (begin oktober) luidt: 

Het museum toont de 16e-eeuwse ontwerptekeningen voor de befaamde Goudse Glazen, de gebrandschilderde ramen van de Sint-Janskerk. De tekeningen zijn de afgelopen zeven jaar gerestaureerd en nu eenmalig, samen met de ramen in de kerk, te bezichtigen.

Deze woorden wekken de suggestie, dat de tentoonstelling gevuld is met cartons, die de afgelopen zeven jaar zouden zijn gerestaureerd tijdens een mega-restauratieproject uitgevoerd door het restauratorencollectief Maatschap XL papier. Deze voorstelling van zaken is pertinent onjuist. Er is hier sprake van een ernstige vorm van geschiedvervalsing met betrekking tot de restauratie en de conservatiegeschiedenis van de cartons.  

Want wat blijkt: de restauratie duurde niet zes jaar, maar 27 jaar. Waarbij, u raadt het al, Wim de Groot zijn bijdrage leverde in de periode vóór die genoemde zes jaar. We citeren zijn lijstje:

Op de tentoonstelling worden elf cartons getoond van Dirck Crabeth (8) en zijn broer Wouter (3). De facto komt het erop neer, dat Kaja Oldewelt en Wim de Groot met zes cartons hoofdleverancier zijn. En gerekend naar de achtenveertig tentoongestelde cartonstroken is hun restauratiewerk met dertig stroken dominant en gezichtbepalend voor Schetsen van Schoonheid.  

Daar lijkt meneer de Groot dus wel een punt te hebben. Wij dus mailen met gerard de Kleijn, de directeur van MuseumGouda. Hoe of dat zat. Kregen we dit terug:

De heer De Groot heeft direct na zijn schrijven antwoord van het museum ontvangen.

Wij hebben aangegeven dat de invalshoek van de tentoonstelling niet de conservering als zodanig is;als invalshoek hebben we gekozen:het werk van Dirck Crabeth,ongeacht door wie de cartons van zijn hand zijn geconserveerd. We trekken publiek met de kwaliteit van de eeuwenoude tekeningen.

De aanleiding van de tentoonstelling is inderdaad de afloop van het megaproject conservering.Dit project is uitgevoerd in het museum,in opdracht van en betaald door de Sint-Janskerk.Tevens is een schitterend boek verschenen over alle geconserveerde cartons.Dit boek is op 22 november j.l. uitgekomen,te koop in de museumwinkel en in de Sint/Janskerk.

In dit boek staat nauwkeurig aangegeven hoe het totale conserveringsproces is verlopen en wie daarbij was betrokken.

De bijdrage van de heer De Groot staat hierin correct vermeld.

Het museum heeft aan de heer De Groot toegezegd op het colofon ook zijn naam te vermelden,zodat daarover geen enkel misverstand kan bestaan.

Kortom,het boek gaat over de conservering.De tentoonstelling gaat over de tekeningen en de glazen van Dirck Crabeth.

Beide zijn op 22 november tegelijkertijd gepresenteerd.

In de filmzaal van het museum draait een film over de conservering.In de film is het werk van XL Papier te zien,die 70% van de cartons heeft geconserveerd.De film is geen promotie voor XL Papier,het is puur informatief.

Hopelijk is hiermee het misverstand de wereld uit.

Dat vroegen we  aan Wim de Groot. die het misverstand dus niet de wereld uit vond zijn. Hij stuurde een reactie, die we nu maar even integraal plaatsen. Kunt u zelf bepalen of meneer de Groot een meneer is met te lange tenen, of dat Museum Gouda een geheime deal heeft gesloten met Maatschap XL Papier. Of dat het zelfs na de verkoop van de Dumas nog te duur was om een insteekbriefje in de catalogus te stoppen.

Leest u even mee?

Hierbij mijn reactie op de e-mail  van de heer G. de Kleijn, directeur van museumgoudA.

Citaat van De Kleijn: ‘Wij hebben aangegeven dat de invalshoek van de tentoonstelling niet de conservering als zodanig is; als invalshoek hebben we gekozen: het werk van Dirck Crabeth, ongeacht door wie de cartons van zijn hand zijn geconserveerd.’

Deze zinsnede staat in schril contrast met de woorden van de directeur in Goudse Post (18-05-2011): ‘De wijze waarop Dirck Crabeth eerst monumentale krijttekeningen maakte en vervolgens omzette in gebrandschilderd glas, is ongeëvenaard. De afgelopen jaren zijn deze krijttekeningen gerestaureerd …MuseumgoudA is nu aan zet om de gerestaureerde tekeningen te gaan exposeren.’

Vooraankondigingen (2011):

• In museumgoudA zijn dit najaar de 16de-eeuwse ontwerptekeningen voor de befaamde glas-in-loodramen van de St-Janskerk te zien. De tekeningenvan de hand van de ‘Rembrandt der glazeniers’, Dirck Crabeth, worden na een zeven jaar durend restauratietraject nog één keer in hun volle glorie aan publiek gepresenteerd.
• De tentoonstelling ‘Schetsen van Schoonheid’ presenteert tekeningen van Dirck Crabeth (1510-1572). Ze werden de afgelopen zeven jaar in Gouda gerestaureerd en zijn nu eenmalig, samen met de gebrandschilderde ramen in de naastgelegen Sint-Janskerk, te bewonderen.
• In de afgelopen zeven jaar zijn de tekeningen op initiatief van de kerkrentmeesters en in samenwerking met adviseurs van het Rijksmuseum in Amsterdam gerestaureerd in Gouda. Inktvraat, vlekken, scheurvorming en ingrepen uit het verleden bedreigden de werken. De 1,2 miljoen euro die nodig was voor de restauratie is opgebracht door de Sint-Janskerk, (cultuur)fondsen en het bedrijfsleven. In de expositie in museumgoudA is aandacht voor dit omvangrijke restauratieproject.

ANP-persbericht (10-2011): ‘Het museum toont de 16e-eeuwse ontwerptekeningen voor de befaamde Goudse Glazen, de gebrandschilderde ramen van de Sint-Janskerk. De tekeningen zijn de afgelopen zeven jaar gerestaureerd en nu eenmalig, samen met de ramen in de kerk, te bezichtigen. Het gaat om een selectie van de mooiste ontwerptekeningen van glasschilder Dirck Crabeth […]. De expositie belicht het proces van de vervaardiging van gebrandschilderd glas en de restauratie van de kunstwerken.’

Nemen we de flyer kritisch onder ogen, dan lees ik (en corrigeer):

De kwetsbare tekeningen werdende afgelopen jaren [synoniemen voor afgelopen: jongstleden, recent] gerestaureerd [restauratieperiode tentoongestelde cartons: 1987-2007] en zijn nu eenmalig [in 2002 was er een nog grotere cartontentoonstelling in het Gouds museum] samen met de gebrandschilderde ramen, in Gouda te bewonderen.

De tentoonstelling presenteert de mooiste tekeningen van de beroemde glasschilder Dirck Crabeth [4 van de 11 getoonde cartons zijn van broer Wouter. Indien de tentoonstelling zou draaien om Dirck Crabeth, waarom wordt zijn naam dan niet groot vermeld op het affiche. Nu is zijn naam met kleine lettertjes te vinden in de toelichting].

De kerk behoort tot de Top-100 van de Nederlandse UNESCO-monumenten [De Sint-Janskerk is geen werelderfgoedmonument. De Top-100 lijst wordt door de Stichting Platform Werelderfgoed niet erkend].

Wat betreft de film, waarin het werk van Maatschap XL Papier is te zien, blijkt De Kleijn inhoudelijk niet goed op de hoogte en betiteld deze als puur informatief. Nauwelijks is de film begonnen of volgt de aankondiging: ‘It took seven years to restorethe working drawings in the Sint-Janskerk‘. Bovendien wordt in de film gewag gemaakt van verkeerd uitgevoerde restauraties in het verleden, waarbij niet gepreciseerd wordt om welk verleden dit gaat. Een niet geïnformeerde persoon zou hieruit de verkeerde conclusies kunnen trekken. U begrijpt, dat ik hierover geen enkel misverstand wil laten bestaan.

Zoals u ziet wordt in genoemde publieksuitingen een absoluut verband gelegd tussen de zestiende-eeuwse cartons en het zevenjarige mega-restauratieproject, met als resultaat verkeerde informatie in de landelijke media. Hierbij enkele voorbeelden:

Trouw (23-11-2011) – In totaal zijn er veertig werktekeningen bewaard gebleven. Dit tekeningenarchief van twee kilometer is net als de Goudse glazen uniek in de wereld [gehele collectie cartons]. De afgelopen zeven jaar zijn de tekeningen gerestaureerd. Als afronding van dit project, waarvoor de kerk zelf de benodigde 1.2 miljoen euro bijeenbracht met steun van fondsen en bedrijven, kan het publiek nu voor het eerst de tekeningen samen met de ramen zien.

De Volkskrant (26-11-2011) – De tentoonstelling vormt het sluitstuk van de restauratie van de zogeheten cartons, waaraan een atelier met zes medewerkers zeven jaar heeft gewerkt.

Cultureel Persbureau (28-11-2011) – In 2003 begon Maatschap XL papier met de restauratie. De afgelopen zeven jaar hebben de restauratoren 1160 vierkante meter papier onder handen genomen, met een totale lengte van 1,8 kilometer [gehele collectie cartons].

Is het nu zo moeilijk om vooraf de juiste informatie op tafel te krijgen. En de keuze, die het museum maakte om het werk van Dirck Crabeth als invalshoek te kiezen, integer door te voeren in de communicatie. De afsluiting van het mega-restauratieproject had hieraan best gekoppeld kunnen worden. Een mooi project met mooie resultaten.

Het volstaat om te weten, dat de prachtige cartons van Dirck en Wouter Crabeth behoed zijn voor verder verval. Hiermee kan het museum publiek trekken met, ik citeer De Kleijn: ‘de kwaliteit van de eeuwenoude tekeningen die anders niet tentoongesteld hadden kunnen worden’, en ik voeg daaraan toe, door de kwaliteit van de restauratie en conservatieprocessen.

Als de directeur van mening is, dat dit ‘ongeacht door wie de cartons van zijn hand zijn geconserveerd’ is, dan zijn er twee opties: a. noem geen partijen, b. indien er wel namen worden vermeld, doe dit dan correct. Dat lijkt mij wel het minste.

Een museum moet publiek trekken, maar dat ontslaat het niet van de plicht, dat publiek correct dient te worden geïnformeerd. 

Conclusie 

De tentoonstelling Schetsen van Schoonheid is georganiseerd naar aanleiding van de afronding van het mega-restauratieproject van de Goudse cartons. De tentoonstelling pretendeert projectresultaten van de gerestaureerde cartons van Dirck Crabeth te laten zien zoals wordt benadrukt door directeur De Kleijn en het museumgoudA in hun persuitingen. 

Na mijn bezoek aan de tentoonstelling blijkt, dat 30 van de 48 cartonstroken zijn gerestaureerd in de periode 1987-2003. Verder staat op het colofon bij de ingang alleen Maatschap XL papier vermeld. 

In mijn brief d.d. 29.11 confronteer ik de directeur met deze gegevens. In zijn reactie schrijft hij, dat Dirck Crabeth de centrale figuur is van de tentoonstelling en niet de conservering van de cartons. Als we opnieuw de persuitingen erop naslaan, blijkt dit een herinterpretatie en verdraaiing van de feiten te zijn. Wij lezen in het persmateriaal, dat de opzet van de tentoonstelling is, het tonen van: 

DE CARTONS VAN DIRCK CRABETH GERESTAUREERD GEDURENDE HET ZEVENJARIGE MEGAPROJECT DOOR MAATSCHAP XL PAPIER 

Daarom is mijn dringend verzoek aan directeur De Kleijne: 

Een gerectificeerd persbericht en aanpassing van de website, flyer, film, etc. aan de werkelijkheid, waarin aan alle partijen recht wordt gedaan.

Per direct wijziging van het colofon. Op 30 november jl. ontving ik de toezegging van De Kleijn, dat onze namen erop zou worden vermeld. Op welke termijn gaat dit gebeuren? Na twee weken was er zelfs geen provisorische correctie aangebracht!

Hier beschouwen we de zaak toch wel een beetje als afgedaan.

Overigens is het wel raar dat het hier niet mogelijk is een link te plaatsen naar die fameuze Maatschap XL-Papier, die ook iets met behang in Amerongen doet. Op internet is het bedrijf volslagen non-existent. Maar ja. wat wil je: papier. Dat past niet op internet.