Voetbalsupporters op het toneel? Sanja Mitrovic is een theatermaker met een geheim

Sanja Mitrović is een theatermaker met een thema en een geheim. Het thema bouwt ze met elke voorstelling verder uit. En het geheim zit haar werk op de hielen.

Haar thema is het collectief: hoe dat groeit, waar het op gebaseerd is, hoe diep de onderlinge liefde kan zijn, hoe de euforie kan omslaan in razernij, hoe het van binnenuit kan exploderen door onderling wantrouwen en verraad.

Collectieven die ze eerder onderzocht: landen met een fout verleden, gemeenschappen in rouw, de grondleggers van het verenigd Europa, het publiek van de grote redenaars. En nu duikt ze in het fanatiekste collectief van ze allemaal: de voetbalsupporters. Met vier echte acteurs op het podium, die stuk voor stuk niets begrijpen van kuddegedrag en massahysterie. En vier echte voetbalsupporters, die zonder kudde en massa niet zouden kunnen leven.

De acteurs stellen elkaar en de supporters indringende vragen. Over familiebanden, voetbalclub, vaderland en de offers die je daarvoor zou willen brengen. Vragen over trouw aan de groep of trouw aan jezelf. Morgen is de première van je nieuwe voorstelling maar ook de begrafenis van je oma. Wat kies je? Blijf je thuis aan het sterfbed van je vader of ga je, net zoals hij dat zou doen, naar de Europese uitwedstrijd van Feyenoord? Des te indringender, die vragen, omdat de ondervraagde levensgroot wordt geprojecteerd op het achterdoek.

De acteurs proberen iets te vatten van die moordende dilemma’s, van dat dwepen waarvoor alles moet wijken, door te citeren uit Shakespeare, Tsjechov en Racine. Mooie citaten: zelfopoffering voor de grotere zaak bestaat al wat langer dan de Champions League. Maar eigenlijk ligt alles al besloten in de naam van de Rotterdamse club waar Sylvia de liefde voor voetbal ontdekte: HOV, Hoop Op Vooruitgang.

En de razernij die volgt op het vernietigen van die hoop zie je eigenlijk nog het best in de blik van Gert-Jan, de supporter, op het moment dat twee acteurs de vlag van Feyenoord verscheuren. Zo kijkt iemand als hem het symbool wordt afgenomen van het collectief dat hem beschermt voor de eenzaamheid en laat dromen van de overwinning, elke week opnieuw.

Het geheim van Sanja Mitrović is een trauma: de moord op Zoran Djindjić. Op 12 maart 2003 werd deze Servische premier neergeschoten. Sanja woonde toen nog in Belgrado. Ze maakte deel uit van de generatie die opgroeide tijdens de oorlogen op de Balkan en daarna de straat opging voor democratie. Djindjić was de hoop van haar generatie, haar hoop op vooruitgang: een charismatisch redenaar, die op weg was zijn land vanuit het foute verleden naar een verenigd Europa te leiden en korte metten wilde maken met de bloeddorstige nationalisten die hun moordenaars rekruteerden uit de supportersmeute. Zijn dood liet het land stuurloos achter, verdoofd en in rouw.

Dat trauma heeft Mitrović nooit letterlijk aangeboord in haar werk. Maar het ligt onder elk van haar voorstellingen. Als een geheim dat vroeg of laat moet openbarsten. Het geheim dat haar koortsachtige, onontkoombare theater op de hielen zit.

Chris Keulemans was bestuurslid van Stand Up Tall Productions 2009-2014