In 1970 was Karlheinz Stockhausen (1928-2007) uitgekeken op ‘intuïtieve’ composities waarin de uitvoerder zelf zijn of haar pad moest kiezen uit een reeks van schriftelijke aanwijzingen. Zoals bijvoorbeeld Intensity, waarvan de partituur bestaat uit deze tekst:
Speel de individuele tonen
met zoveel toewijding tot
je de warmte voelt
die van jou afstraalt.
Speel verder en hou ze aan
Zo lang als je kunt.
Niet alleen bleken de uitvoerenden soms een ander resultaat te bereiken dan Stockhausen voor ogen (oren) had, maar ook meenden de musici dat ze bij zoveel interpretatievrijheid op zijn minst als mede-componist beschouwd moesten worden. – Met de daarbij behorende financiële compensatie.
Terug naar volledige controle dus. En voilá, Stockhausen ontwikkelde Mantra voor twee piano’s, slagwerk en elektronica. Hij schreef het voor de gebroeders Alfons en Aloys Kontarsky, die het in 1970 tijdens het festival van Donaueschingen in première brachten.
Het bijzondere is dat Stockhausen de ruim zeventig minuten durende Mantra bouwde op één toonreeks, die alle twaalf halve tonen van het octaaf bevat. Uit deze Formel (Formule) destilleert hij een ongekend aantal variaties, die het oor telkens blijven verrassen: het is zelfs lastig de kernformule in al die verschijningsvormen te ontwaren.
Enorme klankrijkom
De klankvariatie is enorm, want de pianisten bespelen niet alleen de toetsen van hun vleugel, maar ook cimbaaltjes en woodblocks. Tegelijkertijd worden hun klanken door een ringmodulator vervormd, wat betoverende en vervreemdende effecten oplevert. Bij leven zat Karlheinz steevast zelf am Pult, wellicht herinnert u zich nog een uitvoering door Sepp Grotenhuis en Ellen Corver in het Holland Festival van 1995.
Het Muziekgebouw aan ’t IJ presenteert deze iconische compositie van de twintigste eeuw vandaag, 3 december, in haar donderdagavondserie. Met de Franse pianist Pierre-Laurent Aimard en de Joegoslavisch-Duitse pianiste Tamara Stefanovich. Aan de knoppen zit nu de Italiaanse componist, pianist en elektronicus Marco Stroppa.
Ik spreek tijdens de inleiding met alle drie en mag namens Cultuurpers 2 x 2 vrijkaartjes weggeven. Stuur vóór 18.00 uur een mail naar marketing@muziekgebouw.nl ovv – ‘Actie Cultuurpers’ en uw kaartjes worden klaargelegd aan de kassa. Aanvang concert 20.15 uur, inleiding van 19.15-19.45 uur.
Hier vertelt Stockhausen uitgebreid over ontstaan en structuur van Mantra.
Naschrift: hieronder vind je een opname van mijn inleiding met Aimard, Stefanovich en Stroppa:
Naschrift december 2016: in juni 2019 zal het Holland Festival 16 uur uit de opera Licht presenteren, Stockhausens magnum opus. Het betreft een ambitieus samenwerkingsproject met het Koninklijk Conservatorium in Den Haag en De Nationale Opera.
Er kwam een petitie tegen deze productie. Hier lees je waarom ik vóór ben.
Nederlands 
English (UK) 
Français 
