Brok in de keel dankzij Loes Luca. Scheveningen zingt weer in ‘Harde Handen’

Het Zuiderstrandtheater heeft het mooi voor elkaar. Toen het theater aan de kust gebouwd werd, was er veel verzet en gemopper van Scheveningers. ‘Die bunker’ werd het genoemd. Maar met de (reprise) hit ‘Harde Handen’, vrij naar Heijermans ‘Op hoop van Zegen’, raakt deze eigen productie een gevoelige snaar.

Voor en door Scheveningen

Op Scheveningen is veel veranderd. Het vissersdorp met het geluid van de branding en de geur van de zee is opgeslokt door big bad buurman Den Haag. In plaats van vissers en vissersvrouwen, druk in de weer met vis, boten en netten, kwam een kustlijn, volgebouwd met ‘betonnen proppen’. Toch is de herinnering aan weleer nog springlevend. Toen ‘Harde Handen’ twee jaar geleden voor het eerst in première ging, zaten er huilende vrouwen in de zaal. Veel mensen hebben familieleden die ‘op zee zijn gebleven’. Na een doorloop van de tweede helft sprak ik een dame uit het koor die haar schoonmoeder niet kon uitnodigen. “Dit zou ze echt niet aankunnen.”

Klassieker in een nieuw jasje

Schrijver Bouke Oldenhof weeft soepel de verontwaardiging over het verloren dorp van weleer door Heijermans klassieke stuk uit 1900 heen. Historicus Hans Goedkoop, die de biografie ‘geluk’ over Heijermans schreef, is er niet 100 procent van overtuigd of het stuk zich op Scheveningen of in Katwijk afspeelt. Feit is dat ‘Op hoop van zegen’ in deze bewerking overkomt en zeggingskracht heeft. Niet in de laatste plaats omdat er zoveel bewoners bij betrokken zijn. De helft van het koor woont op Scheveningen. Men groet elkaar op straat met de kreet ‘He harde handen!’

Tijdens de doorloop die ik bezoek zijn de kinderen van theaterschool Rabarber en de muzikanten van het Residentieorkest niet aanwezig. Dan nog tel ik minstens 50 mensen op het podium! Net als de vissersvrouwen in het stuk moeten alle spelers tijdens het repeteren dus heel veel wachten. Regisseur Pieter Kramer heeft meerdere rechterhanden rondlopen om te helpen. Maar dan nog is het een gigantische onderneming. De gesprekken tussen regietafel en podium gaan over “niet te moderne brillen”, visnetten die blijven haken aan het decor en, tot ieders vermaak, over ‘de paal’ die kwijt is. En hoe vertel je een koorlid dat ze veel te veel de aandacht trekt zonder op haar tenen te trappen? Het is met tact laveren tussen details en inhoud, op de woelige baren van zon grote muziektheaterproductie met professionals en amateurs in alle soorten en maten.

De vis wordt duur betaald

Absoluut de moeite waard is Loes Luca in haar grote tragische rol Kniertje. Dat is ongetwijfeld het bekendste vrouwelijke toneelpersonage uit de Nederlandse repertoiregeschiedenis. Iedereen weet wel dat er iets is ‘met een pannetje’ of kent de zin ” De vis wordt duur betaald”. Weduwe Kniertje Vermeer verloor haar man en twee zonen op zee. Haar laatste twee zonen, Barend en Geert, gaan mee op het brakke schip met de wrange naam ‘Op hoop van zegen’. Kniertje zelf is afhankelijk van de redersfamilie Bos, waar ze schoonmaakt. De redersdochter brengt haar een pannetje soep als ze ziek is en niet kan komen poetsen. Kortom, Kniertje is een oude vrouw, geslagen door het lot en nog steeds gelovend in God.

“Vertelle? ’t Leven op zee is geen vertelsel.”

Luca geeft haar Kniertje een prettig nuchtere, luchtige kant. Maar als ze dan rouwt, bij het lijk van haar Barend, komt het als een mokerslag aan en vraag ik me af hoeveel bezoekers het dit jaar niet droog zullen houden. Met een brok in mijn keel verlaat ik de zaal. Buiten hoor ik de branding.