Paradisodebat 2018: Optimistische kunstsector wil minder aanbod en beter loon.

Minder aanbod van gesubsidieerde kunst is goed voor het land. Antoinette Laan, cultuurwoordvoerster van regeringspartij VVD, vindt dat al zeker 8 jaar. Zij stelde reeds in 2011, toen nog als wethouder in Rotterdam, dat ze niet begreep waarom kunstinstellingen op doordeweekse dagen open waren. Immers: iedereen was dan aan het werk en kon dus toch niet komen kijken.

Luister hier naar de podcast met speeches en reacties.

Ze zei dat tijdens het Paradisodebat van dat jaar, voor kunstprofessionals de traditionele afsluiting van de Uitmarkt in Amsterdam. Gisteren, zondag 26 augustus 2018, was Antoinette Laan tijdens weer een Paradisodebat getuige van een kunstwereld die het unaniem met haar eens leek te zijn. Kunstenbreed klonk: met het huidige budget kan de productie niet overeind gehouden worden. Het aanbod moet dus omlaag. Al had niet iedereen daar dezelfde motivatie voor als de collega van kunstkenner en zomergast Eric Wiebes.

Levendig

De meeste aanwezigen vonden het verminderen van het aanbod vooral goed als signaal aan de samenleving dat er nu toch echt meer investering in de kunsten nodig is.

Dit alles gebeurde in een bijeenkomst die opvallend levendiger was dan eerdere edities. Misschien was dat dankzij het optimisme: er is eindelijk een duidelijk cultuurminnende minister. De sfeer werd ook geholpen door de verfrissende inbreng van twee van de in totaal 5 keynote-sprekers: Naomi Velissariou en Marian Duff. Laatstgenoemde is mode- en kunstcurator met roots in Suriname en een werkterrein dat zich uitstrekt van de Bijlmer tot Onze Lieve Heer op Zolder. Ze riep de aanwezige kunstbestuurders en -organisatoren op om nu eens niet de ‘diverse’ en ‘nieuwe’ of ‘jonge’ maker als sideshow bij je grote show te programmeren. Zo pleitte ze ervoor om durf te tonen en juist die nieuwe en onverwachte talenten tot hoofdact te bombarderen. Iets waarvoor men buiten de eigen comfortzone moet treden. Zonder dat vertrouwen gaat het volgens haar nooit lukken om een eerlijker en diverser kunstaanbod te krijgen.

Verlegen

Naomi Velissariou wist met een vloeiend en welsprekend betoog de organiserende partij, Kunsten ’92, in verlegenheid te brengen. Zij moest het in haar keynote hebben over diversiteit, en hintte erop dat ze voor die klus was gevraagd vanwege haar exotische (Griekse) achternaam. Zij droomde hardop over een tijd waarin het niet meer over diversiteit hoeft te gaan, omdat ooit een dag komt dat iedereen gewoon mee mag doen, ongeacht uiterlijk, identiteit of afkomst.

Het debat zou gaan over de Fair Practice Code. Uiteindelijk ging het vooral over geld. Logisch, daar gaan debatten in Paradiso tijdens de Uitmarkt altijd over, maar dit keer was er meer substantie. De Fair practice Code zelf is ook niet zo’n handig uitgangspunt. Het ding is in zijn korte bestaan inmiddels al uitgegroeid tot een tamelijk wollig geheel waar werkelijk niemand het oneens mee kan zijn: de tekst spaart massaal kolen en geiten.

Het grote ding waar iedereen tot nu toe omheen liep en waar het gisteren dan eindelijk over ging was natuurlijk de beroerde arbeidssituatie in de kunsten. Ik heb daar in de aanloop natuurlijk al een en ander over geschreven, nu lag het open en bloot op tafel: het gaat zo niet langer.

Impuls

Minister Ingrid van Engelshoven was daar in haar toespraak ook duidelijk over: de culturele sector moet iets doen aan de verbetering van de arbeidsvoorwaarden, en als dat gebeurt wil zij wel kijken of er extra geld voor komt. Het begint met een impulsje van 2,5% nu, maar zou in 2021 tot iets groters kunnen uitgroeien.

Fijn natuurlijk, een meedenkende minister, maar de situatie is nu al zo slecht dat sneller handelen noodzakelijk is. De productiedwang moet er snel uit, zo lieten meerdere kunstenaars en instellingen weten. Alleen zo kun je echt werk maken van hogere kwaliteit en betere beloning. Dat betekent dat de kunstfondsen al sneller dan ze nu bereid lijken hun subsidievoorwaarden ingrijpend zullen moeten aanpassen. En de politiek moet daar aan mee willen werken.

Actiebereid

Of en hoe dat moet gaan gebeuren, daarover is het laatste woord nog niet gezegd. Dat de nood echt aan de man is, werd daar in Paradiso wel voor alle aanwezigen heel erg duidelijk. Niet alleen de SER, maar ook werkgevers, zoals die van de podiumkunsten, verzameld in de NAPK, lieten weten nu echt werk te willen maken van een betere beloning. Dat er al iets aan is gedaan in de podiumkunsten-CAO is natuurlijk prachtig, maar dan moet er ook iets gebeuren aan de gewoonte om iemand voor 5 uur aan te nemen en dat volgens de CAO te betalen, in de wederzijdse wetenschap dat de klus minstens 20 uur kost.

De kunstenbond is helemaal actiebereid, en weet zich daarin gesteund door Mariëtte Hamer van de Sociaal Economische Raad. Zij riep de aanwezige kunstenaars op om  massaal lid te worden van de vakbond.

Een enkele aanwezige ZZP’er vroeg zich af hoeveel werk er werkelijk gemaakt zou gaan worden van de intentie om nu eens te stoppen met de tarievenrace naar de bodem. Dat een aantal werkgevers, zoals het Holland Festival, aangaf nooit iemand gratis te laten werken, is een mooi begin. Maar we zijn er nog niet.