Seks en populisme in de seventies. Hoe Denemarken zijn onschuld verloor.

Filmtip voor deze week: Spies & Glistrup, een Deense schelmenkomedie met een donker randje over de hoogtijdagen van een roemrucht anarchistisch duo uit de jaren zeventig. Zelfs voor het ruimdenkende Denemarken van die tijd waren ze extreem. Volgens regisseur Christoffer Boe drukten ze een blijvend stempel op de Deense maatschappij.

Want ja, zoiets hadden de brave Denen nog niet eerder meegemaakt. Simon Spies, steenrijk geworden met een vakantiereisimperium en altijd omringd door mooie meiden, was niet weg te branden uit de roddelbladen en serieuzere pers met zijn feesten, orgies en openbare seks.

Ook het bloot op de filmposter zal dus zeker aandacht trekken, maar de belangrijkste hoofdpersoon is eigenlijk Spies’ rechterhand Mogens Glistrup. Deze geniale jurist – qua lifestyle het volstrekte tegendeel van Spies – meende een legale manier uitgevonden te hebben om geen belasting te betalen. Het scheelde een haar of hij had de Deense staat eigenhandig pootje gelicht. Bij de verkiezingen van 1973 werd de door hem opgerichte Fremskridtspartiet (Vooruitgangspartij) de tweede partij van Denemarken. Deze kan gezien worden als de wegbereider voor de huidige rechts-populistische Dansk Folkeparti (Deense Volkspartij).

Spies en Glistrup waren populair en omstreden. “Mijn ouders hadden een hekel aan ze,” vertelt de filmmaker tijdens zijn bezoek aan het Rotterdams filmfestival eerder dit jaar. “Mijn vader, net als Glistrup een jurist, noemde ze idioten. Maar ik vond ze intrigerend. Ze hadden allebei een academische graad, dus zo idioot konden ze niet zijn. Wat ik bewonder is dat ze tegen de stroom ingingen. Tegelijkertijd heeft het najagen van het vrijheidsideaal ook een schaduwkant. Uiteindelijk kan het zijn dat je een klootzak wordt.”

Een van de minder opwekkende scènes is die waarin Spies een medewerkster van zijn bedrijf omkoopt om seks met haar onthutste vijftienjarige dochter te hebben. De film springt af en toe luchtig met de feiten om, maar dit is volgens Boe waar gebeurd. “We hebben dit verhaal uit verschillende bronnen.”

Iets dergelijks zien we ook gebeuren in de politieke carrière van Glistrup. “Eigenlijk wilde bij alleen maar laten zien dat hij het slimste jongetje van de klas was. Zijn politieke agenda was aanvankelijk flinterdun. Hij had zich ook zonder problemen bij de communisten aangesloten als die tegen belastingen waren geweest. De overwinning van zijn Vooruitgangspartij was voornamelijk gebaseerd op het afschaffen van de inkomstenbelasting.”

“Zijn vreemdelingenhaat en anti-immigratiestandpunt kwamen pas later, nadat hij wegens belastingfraude was veroordeeld en drie jaar in de gevangenis zat. In plaats van te erkennen dat de staat hem verslagen had koos hij een nieuwe vijand en kwam zo in die stompzinnige reactionaire hoek terecht. Terwijl hij eerder juist een van de advocaten was die zich sterk maakten voor vreemdelingen. Eigenlijk klopt er niets van. Na alle research voor de film is hij voor mij nog steeds een raadsel. Maar hij heeft er wel voor gezorgd dat de traditionele politieke verhoudingen in Denemarken werden opengebroken.”

[Tweet “”Een foto waarop zijn penis te klein leek keurde hij af””]

Spies was een heel andere pionier. “Hij zette zijn imago van playboy bewust in als marketinginstrument. Koop mijn reizen en je zal ook iets van dat genot proeven, was de suggestie. Hij maakte van zichzelf een merk. Hij had inderdaad (zoals in de film te zien, LB) seks voor de camera van de verzamelde persfotografen. Als de foto’s klaar waren was hij er zelf bij om aan te wijzen welke gebruikt konden worden. Een foto waarop zijn penis te klein leek keurde hij af.” Dat laatste zien we niet in de film.

Volgens de openingstitels is Spies & Glistrup gebaseerd op “ware en onware gebeurtenissen”. Daarom willen we nu nog wel even weten of Simon Spies, gehuld in een peperdure bontmantel, inderdaad op een van zijn feesten een gorilla intimideerde door met fier opgeheven erectie bij het dier in de kooi te stappen.

“In werkelijkheid vond dit in de dierentuin plaats, en de aap was een baviaan. Maar helaas konden we voor de film geen baviaan huren, wel een gorilla.”

En stapte hij ook bij die baviaan in de kooi? “Nee”, bekent Boe, “hij bleef op veilige afstand.”