War drama 1917 best-attended film in crisis year 2020 More room for independents and Dutch film

Het contrast kon nauwelijks groter zijn. Na het topjaar 2019 dook de bioscoopbranche in 2020 diep in het coronadal. Met in totaal 15 weken sluiting en strenge restricties zodra de zalen weer open mochten, is het bezoek dramatisch gedaald. Van 38 miljoen naar 16,8 miljoen bezoeken, een afname van 56%.

De best bezochte titel was 1917 met ruim 1 miljoen bezoeken. Dit oorlogsdrama profiteerde van uitbreng in januari, toen het virus nog geen roet in het eten gooide. De best bezochte Nederlandse film, De beentjes van Sint-Hildegard, trok krap 712 duizend kijkers, en werd daarmee nummer drie in de algemene toptien van 2020. Zo hoog is een Nederlandse film in lange tijd niet gekomen.

Want dat was een positief bijverschijnsel van de corona-ramp. De grote Amerikaanse studio’s besloten de release van de meeste grote blockbusters uit te stellen tot betere tijden. Met Tenet als uitzondering. De giga-investeringen moeten immers terugverdiend worden. Daardoor kwam er ruimte voor onafhankelijke en ook Nederlandse producties.

Presentatie jaarcijfers

Traditiegetrouw presenteerden Filmdistributeurs Nederland (FDN) en de Nederlandse Vereniging van Bioscopen en Filmtheaters (NVBF) de cijfers op de eerste dinsdag van het nieuwe jaar. Deze keer niet tijdens een druk bezochte nieuwjaarsreceptie, maar uiteraard online. Vanaf het podium van een leeg Pathé Tuschinski Theater.

Voorafgaand aan de jaarcijfers lieten enkele branchevertegenwoordigers onder aansporing van René Mioch hun licht over de situatie schijnen. ‘Vallen en weer opstaan’ is de ondertitel van het begeleidend persbericht. Ondanks de ernst van de zaak – een derde van de vertoners verkeert in problemen – wilden ze duidelijk niet aan doemdenken doen. Al klonk hier en daar wel de mening door dat de coronaregels voor de bioscopen misschien wat al te streng zijn.

Voorzichtig optimisme

Winnie Sorgdrager, voorzitter van de NVBF, erkent dat corona een ernstige bedreiging voor de branche vormt. En dat juist in het jaar dat cinema 125 jaar bestaat. Maar ze proeft, met het vaccin in aantocht, ook weer voorzichtig optimisme. Ze benadrukte dat het in de genen van de sector zit om niet bij de pakken neer te zitten en energiek aan de slag te gaan. Flexibel zijn is belangrijk.

Inderdaad. Met drie keer een sluiting van de bioscopen in het afgelopen jaar stond de filmagenda voortdurend op z’n kop.

Dat de streamingdiensten van de situatie hebben geprofiteerd ziet Sorgdrager niet als een serieuze bedreiging. Uit onderzoek blijkt dat mensen die veel streamen ook vaker naar de bioscoop gaan. Daarnaast blijven exploitanten en distributeurs investeren in de toekomst, zo meldt het persbericht. Er zijn nieuwe bioscopen gekomen in Haarlem, Nijmegen en Roosendaal. Diverse bioscopen en filmtheaters hebben extra zalen geopend.

Bioscopen veilig

Ook Jacques Hoendervangers, algemeen directeur van Pathé Theaters, toonde zich positief en optimistisch. Wel vond hij de besluitvorming van de overheid wel eens te snel en niet zorgvuldig genoeg. Bijvoorbeeld het verbod op de verkoop van consumpties. Nu gaan bezoekers die na aanschaf van een kaartje nog gauw even halen in de supermarkt.

Hij is blij met de steunmaatregelen, maar ziet graag meer maatwerk. De bioscoopbranche liep juist voorop met een uitgewerkt coronaprotocol, met onder meer afstand houden en goede ventilatie. Zo werd de bioscoop een veilige omgeving. Mioch merkt op dat hier nog geen besmettingen zijn geconstateerd.

Ruimte voor Nederlandse film

Hajo Binsbergen, bestuurslid FDN en managing director Warner Bros. Holland stipte aan dat de grote Amerikaanse studio’s de uitbreng van veel titels hebben uitgesteld. Met Tenet als opvallende uitzondering. Op aandrang van regisseur Christopher Nolan nam Warner de gok de film toch uit te brengen. In Nederland pakte dat goed uit, in sommige andere landen minder. Maar Binsbergen vindt het besluit zeer te prijzen. In Nederland haalde Tenet de tweede plaats, vlak achter 1917.

Klaas de Jager, managing director van Independent Films, onderstreepte het belang van onafhankelijke distributeurs. Hij zag hoe deze in het gat sprongen dat door uitstel van blockbusters is ontstaan. Ook de Nederlandse film profiteerde daar van. De beentjes van Sint-Hildegard haalde zelfs de derde plaats in de algemene toptien, tamelijk uitzonderlijk. Hoendervangers sloot daar bij aan met de constatering dat een volle en gevarieerde programmering ook lukt als we minder afhankelijk zijn van Hollywood. Daar is hij trots op.

Overigens merkte De Jager op dat de Nederlandse filmproductie wel onder druk is komen te staan. Onder meer doordat het Abraham Tuschinski Fonds, dat gevuld wordt met een percentage van de recette, door de coronacrisis minder te besteden heeft. Fijn dus dat OC&W vlak voor Kerst een extra 15 miljoen voor kunst en cultuur beschikbaar heeft gesteld.

300 miljoen euro omzetverlies

Tenslotte waren er de jaarcijfers, toegelicht door Koen de Groot, analist bij de NVPI (branchevereniging van de entertainmentindustrie). De grafiek met het bezoek in 2019 en 2020 laat duidelijk zien hoe en wanneer de klappen vielen. Terwijl in de eerste maanden van 2020 de groei van de jaren daarvoor nog doorzette, duikelt het bezoek in de maanden daarna 73% omlaag (56% over het hele jaar). Vooral zuur was de bioscoopsluiting vanaf half december. Normaal zijn dit de beste weken van het jaar. In totaal heeft de bioscoopsector vanaf maart tot eind 2020 een omzetverlies geleden van 300 miljoen euro.

Internationaal gezien heeft Nederland het relatief goed gedaan. In omringende landen en in Amerika was de terugval nog groter.

Kijkend naar de toptien in de Nederlandse bioscoop dan zien we dat die in 2020 niet meer gedomineerd wordt door grote Amerikaanse producties. Het Nederlandse marktaandeel is gestegen van 12% in 2019 tot 21% in 2020. De beentjes van Sint-Hildegard staat zelfs op de derde plaats in de algemene toptien. Deze best bezochte Nederlandse film trok meer publiek dan welke andere Nederlandse film in 2019 ook.

Hoewel iedereen het zwaar heeft viel de daling bij de filmtheaters naar verhouding nog mee. Het bezoek daalde hier met 42%, terwijl de teruggang bij de grote bioscoopconcerns 59% was.

Hoop op herstel

Vooruitblikkend hopen de aanwezigen op een voorzichtig herstel in 2021, al zal het nog lang duren voor alle schade is hersteld. Sorgdrager hoopt dat er snel meer ruimte komt zodat de branche langzaam uit het dal kan klimmen. Ze merkte op dat de Raad voor Cultuur uitgaat van een herstelperiode van 5 jaar, en dat lijkt haar realistisch.

In ieder geval staat er op dit moment al een lange rij films te dringen om het publiek weer naar de bioscoop te lokken. Waaronder uiteraard het al tweemaal uitgestelde Bond-avontuur No Time To Die. Naast onder veel meer onze eigen De slag om de Schelde en Paul Verhoevens Bernadetta.