Het is de ruimtelijk opstelling die onmiddelijk indruk maakt in The Way You Sound Tonight, de negende voorstelling van choreograaf Arno Schuitemaker. Er zijn pakweg 25 stoelen te weinig. De laatste Holland Festival-bezoekers die tijdens de première het toneel van de Rabozaal opwandelen, moeten zelf een plek vinden op de nog immer geurende houten vloer.
Pijpela
Schuitemaker heeft, naar ik aanneem samen met lichtontwerper Jean Kalman, een soort pijpenla opgezet. Daarin kan het publiek langs de lange kanten van het speelvlak op lage tribunes, een rij of drie de hoogte in, plaatsnemen. Achter hen zacht reflecterende wanden, waardoor wie daar zitten peilbaar blijven in het relatieve duister.
Aan de korte kant aan de overzijde van de entree is het donker. Daar nestelt zich dan ook het merendeel van het losplopende publiek. In hun buurt is een danser reeds in beweging, zachte pulsbewegingen makend vanuit zijn borst en heupen.
Zachte puls
Heel langzaam ontwikkelt de puls zich, in een spel tussen het lichaam van de danser en een uiterst eenvoudige, lichtjes aanzwellende beat. Nieuwe dansers maken hun entree en dragen ieder nieuwe accenten bij, zoals de muziek dat ook doet, werkend binnen die ene maat. Tussen hen in verscholen ontwaar ik in het relatieve duister aan de overkant steeds opnieuw die ene toeschouwster, met blond haar en een rugzak, kijkend naar het schouwspel, zoals wij allemaal.
Contouren
Horizontaal licht over de diagonaal maakt de entree van de dansers tastbaar. Het versterkt de scherpte-diepte van de ervaring, zeker voor diegenen die aan een korte kant van het podium staan. Maar het verblindt ook en ontneemt de toechouwers vaak het zicht op de concreetheid van de lichamen. Het licht en de mis-en-scène doen dansers en publiek als steeds wisselende gestalten in één intuïtieve ruimte samenvallen. De contouren van de ruimte, van de dansers en van de publieksruimte raken verloren, om steeds weer opnieuw, op een andere manier tevoorschijn te komen.
Onbewust groepsgedrag
Het accumulerende, transformerende minimalisme van The Way You Sound Tonight maakt de compositie uitermate relatief in de ervaring. Ademend, afhankelijk van het punt van waaruit je kijkt en voelt. Hoogst zelden kiest Schuitemaker voor een frontaal of monumentaal moment, net zoals de dansers ook bijna nooit écht gesynchroniseerd of in een duidelijk gemarkeerde formatie bewegen.
Trefzeker koppelt Schuitemaker de intensiteit van de beweging aan een bepaalde onnadrukkelijheid van de compositie, die slechts gradueel verschuift en nooit dramatisch wordt. Hij bewerkstelligt zo een minder geometische, meer organische of intuïtieve esthetiek, al ontstaat er een intens bewustzijn van ruimtelijkheid en tijd. Het doet aan de logica van onbewust groepsgedrag denken, zoals dieren dat doen in een kudde, of mensen op een plein, op de dansvloer of tijdens een concert: vanuit verschillende impulsen bewegen in verhouding tot een gemeenschappelijke maat: op gevoel, in trance, vanuit gewoonte, praktisch.
Toch geen dansvloer
Een groot verschil met de gemiddelde dansvloer is wel de naar binnengekeerde houding van de dansers. De intensiteit van hun beweging gaat samen met een diepe concentratie, waardoor er ook een bepaalde rust of sereniteit meeloopt onder de oplopende intensiteit van het geheel. The way you sound tonight is echt een schouwspel, waar je als toeschouwer rustig naar mag kijken, al laat menigeen het hoofd of de voeten meebewegen en kan ik me voorstellen dat er ook publiek is dat wat verder zou willen gaan.
Trance
Vanaf het allereerste moment geven licht en geluid heel precies de ervaring aan in The Way You Sound Toningt, door het effect dat ze hebben op ieders ervaring van tijd en ruimte. De dansers stappen nooit uit, werken nooit tegen. In dat opzicht is The Way You Sound Toningt een echt klassieke dansvoorstelling, zonder drama, puur gericht op een intense, trance-achtige ervaring van lichaam, ruimte en tijd.
Wanneer componist Aart Strootman na een even stomend als stromend uur op het allerlaatst heel verrassend zijn entree maakt op het podium, gitaar in de hand, zijn spel nu zichtbaar afstemmend op de laatste danser die over is onder één klein lampje op het podium, daalt er een zeldzame rust neer. De zaaldeuren klappen open en het publiek wordt uitgenodigd de dansvloer te verlaten zoals het gekomen is.
Het is Schuitemaker buitengewoon goed gelukt om het in de Nederlandse dans decennia lang zo dominante, louter visueel-esthetisch ingezette lichaam, te vervangen door een voelende, resonerende inzet van dansers. Zijn vorige voorstelling If You Could See Me Now (2017) prikte de toeschouwer nog vast in haar stoel, waardoor het frontale perspectief in combinatie met het open karakter van de compositie een bepaalde saaiheid bewerktstelligde. The Way You Sound Tonight weet door een ingenieuze en ragfijne choreografische afstemming van geluid, licht, dans, setting en publieksregie het tegenovergestelde te bereiken.
Ook te zien op Theaterfestival Boulevard in Den Bosch
Lees ook:
English (UK) 
Nederlands 
Français 
