Iedere avond vindt er op het Nederlands Film Festival een belangrijke première plaats, en zondag was dat de nieuwe documentaire van Robert Oey, over boodschappers en nabestaanden. Gesneuveld laat een kant van onze militaire missie in Afghanistan zien die weinig in beeld kwam. 25 Nederlandse militairen zijn daar gesneuveld. De film is in zekere zin een eerbetoon aan hen, maar het gaat vooral over de achterblijvenden, die met het verlies verder moeten, en over de boodschappers die het zwaar om het hart wordt als ze het slechte nieuws moeten brengen.
“Wat gebeurt er als er bij je thuis wordt aangebeld en een militair in burgerkleding komt vertellen dat je zoon, echtgenoot of vader is gesneuveld? Het is een scène die talloze keren in speelfilms is nagespeeld, maar wat het in werkelijkheid betekent, wist ik niet,” noteert Oey in een toelichting bij dit project.
Eerder was Oey de maker van de spraakmakende documentaire De leugen, over de politieke affaire rond het Nederlanderschap van Ayaan Hirsi Ali met Rita Verdonk als haar belangrijkste tegenspeler. Ook daarin keek hij als het ware achter de schermen van een kwestie die ruimschoots in het nieuws was geweest, met als in het oog springende ingreep dat hij sommige betrokkenen in deze documentaire een aantal teksten liet zingen.
Zulke opvallende vondsten bevat Gesneuveld niet, integendeel. Op het eerste gezicht is de aanpak zelfs tamelijk conventioneel. Militairen en nabestaanden vertellen hun verhaal, tegen de achtergrond van onder meer de manier waarop de krijgsmacht de rituelen rond de laatste eer oefent. Maar al snel wordt duidelijk dat het hier de meer subtiele keuzes zijn, naast integriteit en het vinden van de juiste toon die Gesneuveld zo indrukwekkend maken. Een statement tegen de opgeklopte sentimenten van de populaire emo-televisie.
Niet dat Gesneuveld niet aangrijpend is, integendeel. Oey filmt ook veel in close-up, maar hij neemt de tijd en nooit krijg je het gevoel dat hij je in de rol van voyeur drukt. Zonder te moraliseren of sentimenteel te worden laat hij zien wat verlies teweegbrengt, hoe er verzoening en aanvaarding kan zijn, maar ook dat het mensen uit elkaar kan drijven. Zoals veel goede films stijgt ook Gesneuveld boven het directe onderwerp uit. Dan is het geen Afghanistan-documentaire meer, maar een beschouwing over de grote tragedies van het leven.
Leo Bankersen
Français 
Nederlands 
English (UK) 