De crisis woekert voort en de Arabische wereld is in beweging, maar in de documentairewereld is de tijd van de grote verhalen voorbij. Dat was althans de conclusie die festivaldirecteur Ally Derks trok op een persconferentie voorafgaand aan de 24ste editie van het International Documentary Film Festival Amsterdam (16-27 november). In tegenstelling tot tien jaar geleden richten documentairemakers zich nu meer op kleinere, persoonlijke verhalen. Veel documentaires – bijvoorbeeld die in de nieuwe competitie voor muziekfilms – hebben ook een hoge entertainmentwaarde. Anderen laten zich als een thriller bekijken.
We kunnen het allemaal zelf zien vanaf vanavond, wanneer IDFA van start gaat met The Ambassador, het documentaire verslag van een opmerkelijke undercoveractie van de Deense filmmaker en journalist Mads Brügger Cortzen. Zich voordoend als zakenman met interesse in diamanten duikt hij, veelal met verborgen camera, in de schimmige wereld van handelaren in valse diplomatieke paspoorten die toegang geven tot de al even schimmige wereld die Centraal-Afrikaanse Republiek heet.
Soms is het een thriller, soms een absurdistische komedie, en vooral ook een onthullend kijkje achter de coulissen van Afrika met de bijna terloopse vaststelling van allerlei ongehoorde zaken, waaronder de vroegere dubieuze rol van Frankrijk in deze regio. Entertainmentwaarde heeft het ook, zeker wanneer zo’n paspoortmakelaar Brüggen de opdracht geeft zijn telefoon, tas en alles wat hij bij zich heeft af te geven omdat niets van hun gesprek de buitenwereld mag bereiken. Het effect is hilarisch, want de man heeft niet in de gaten dat Brüggen nog ergens een cameraatje heeft verstopt dat het allemaal voor ons vastlegt.
De tussenpersoon die uiteindelijk de gewenste papieren levert is de Nederlandse zakenman Willem Tijssen. Inmiddels heeft deze pogingen ondernomen de vertoning van de film te verbieden – tot nog toe tevergeefs. De regisseur toont zich ook totaal niet onder de indruk van de aangekondigde juridische maatregelen.
Het is onthullend en onderhoudend documentair stuntwerk. Dat Brüggen zichzelf graag moeilijke opdrachten geeft wisten we trouwens al. Twee jaar geleden vertoonde IDFA zijn The Red Chapel, waarin hij probeert om in Noord-Korea een optreden te regelen van een spastische Koreaans-Deense komiek.
De eregast is dit jaar de vooraanstaande Amerikaanse documentairemaker Steve James, regisseur van de beroemde basketbaldocumentaire Hoop Dreams (1994). James was ook betrokken bij de documentaireserie The New Americans, waarvoor verschillende immigranten in Amerika vier jaar lang met de camera werden gevolgd. Naast een overzicht van James’ werk vertoont IDFA de door hem samengestelde toptien.
Brazilië is het land dat deze keer extra aandacht krijgt. Het IDFA DocLab verkent de wereld tussen documentaire, videokunst en internet, er zijn films over sport en religie, recht en onrecht, liefde, prostitutie en kunst. Voor de thuiskijker is er het online documentairekanaal op www.idfa.tv. De Arabische Lente is op bescheiden wijze vertegenwoordigd, onder andere met de documentaire Tahrir 2011 over de Egyptische omwenteling. Maar daarover later meer.
Leo Bankersen
Nederlands 
English (UK) 
Français 