Ga naar de inhoud

2001 is een film die je om de tien jaar weer opnieuw moet zien. Het sf-epos is zelfs opgewassen tegen live orkest

Maakt live-begeleiding met koor en orkest Kubricks 2001 tot een andere of betere film? Niet perse, maar als hommage en evenement is het een prachtig gebaar. Ook op de harde kuipstoeltjes in de Gashouder is het opnieuw een adembenemende ervaring.

 

Openingsbeeld van 2001: A Space Odyssey

Gisteravond, in de Gashouder op het Amsterdamse Westergasfabriekterrein, eindelijk Kubricks sciencefiction-epos 2001: A Space Odyssey weer eens herzien. Deze keer zoals ik het nog niet eerder had meegemaakt. Met groot orkest (Radio Filharmonisch) en het Groot Omroepkoor, een prachtige HF-aanloop naar het grote Kubrick-programma in EYE. Want als je één film van Kubrick zou moeten bewaren is het deze.

Mengeling van hoge verwachting en vage ongerustheid bij het binnenlopen van de voormalige industriële ruimte. Had het filmbeeld nog niet veel groter gemoeten, net zo breed bijvoorbeeld als koor en orkest hier staan opgesteld? Krijgen we geen last met het schijnsel dat de orkestverlichting op het doek werpt? En heeft het eigenlijk wel zin de muziek live te spelen als het toch precies dezelfde score is die normaal ook bij de film zit?

Wanneer zag ik Space Odyssey voor het laatst? Het zal ongetwijfeld in 2001 zijn geweest, het jaar waarin deze toekomstfantasie ophield toekomstfantasie te zijn en daarmee veranderde in een mythologisch verhaal dat een tijdspanne van vier miljoen jaar in de menselijke evolutie omvat.

2001 is een film die je regelmatig opnieuw moet gaan zien. Niet te vaak en niet te snel achter elkaar, maar met ruime tussenpozen, zodat hij de kans krijgt met je mee te groeien. Mijn eerste kennismaking was begin jaren zeventig, een paar jaar na de première in 1968. Toen viel vooral op hoe Kubrick, geholpen door een keur aan wetenschappers, een zo nauwkeurig mogelijk beeld had willen creëren van ruimtevaart en kunstmatige intelligentie in de naaste toekomst.

Ook konden we ons vergapen aan baanbrekende special-effects met statig zwevende ruimteschepen op de muziek van Strauss. Toch zagen sommige recensenten er aanvankelijk weinig in. Het meest enthousiast (heb ik van horen zeggen) waren jongere filmliefhebbers die zich stevig blowend lieten meeslepen door de psychedelische finale.

 

Keir Dullea als ruimtereiziger in 2001 (foto Warner Bros)

Zo’n vijftien jaar later, met inmiddels Star Wars, Close Encounters en E.T. als vergelijkingsmateriaal, zag ik pas goed hoe ongehoord eigenwijs Kubrick te werk was gegaan. Nu doemden vooral de filosofische thema’s en vergezichten op. In vier miljoen jaar blijkt de mens niet wezenlijk veranderd. Achter de trage sciencefiction, met toch onverwacht spannende momenten, schuilt epos waarvan het langzame tempo uitnodigt tot overpeinzing.

Nog weer later begint duidelijk te worden hoe goed 2001 de tand des tijds doorstaat. Misschien juist wel omdat Kubrick de dramatische conventies aan zijn laars lapte en bijna als een componist te werk ging. Hoewel soms koel en afstandelijk genoemd, wat tot op zekere hoogte terecht is, kan 2001 ook ontroering teweegbrengen. Het is de ontroering die ontstaat door schoonheid op onverwachte plaatsen. Het heeft veel te maken met Kubrick’s bijzondere gebruik van muziek, zoals in de befaamde docking scene.

Die symbiotische relatie van Kubrick met de muziek kreeg gisteren natuurlijk door de orkestbegeleiding extra nadruk, ook al veranderde de filmervaring zelf er niet wezenlijk door. In het begin dreigde de lijfelijke aanwezigheid van muzikanten en zangers zelfs voor enige afleiding te zorgen (mijn oog dwaalde in ieder geval steeds even af). Later ontstond een mooie balans. Soms kreeg ik bijna de indruk dat het beeld als het ware oprees uit de muziek. En tijdens de spectaculaire finale had Kubrick als filmmaker weer stevig alle touwtjes in handen. Zelfs op de harde stoeltjes van de Gashouder was het adembenemend.

Leo Bankersen

Reacties zijn gesloten.

Leo Bankersen

Leo Bankersen schrijft over film sinds Chinatown en Night of the Living Dead. Recenseerde als freelance filmjournalist lange tijd voor de GPD. Is nu, onder andere, een van de vaste bijdragers aan De Filmkrant. Breekt graag een lans voor kinderfilms, documentaires en films uit niet-westerse landen. Andere specialiteiten: digitale zaken en filmeducatie.View Author posts

Klein Lidmaatschap
175 / 12 Maanden
Speciaal voor organisaties met een omzet  of subsidie van minder dan 250.000 per jaar.
Geen storende banners
Een premium nieuwsbrief
5 proefabonnementen op de nieuwsbrief
Al onze podcasts
Meepraten over ons beleid
Inzage in de financiën
Exclusieve archieven
Zelf persberichten (laten) plaatsen
Eigen mastodon account op onze instance
Cultureel Lidmaatschap
360 / Jaar
Voor culturele organisaties
Geen storende banners
Een premium Nieuwsbrief
10 proefabonnementen op de nieuwsbrief
Al onze podcasts
Meepraten
Inzage in financiën
Exclusieve archieven
Zelf persberichten (laten) plaatsen
Eigen mastodon-account op onze instance
Samenwerking
Privé Lidmaatschap
50 / Jaar
Voor natuurlijke personen en zzp’ers.
Geen storende banners
Een premium nieuwsbrief
Al onze podcasts
Meepraten over ons beleid
Inzage in de financiën
Exclusieve archieven
Eigen mastodon account op onze instance
nl_NLNederlands