Heroriëntatie bibliotheek Amersfoort een succes

Bibliotheken zijn vooral negatief in het nieuws. Vestigingen moeten sluiten, leden lopen weg en er is een voortdurende discussie over het bestaansrecht. Maar in Amersfoort zit de bieb juist in de lift. Het afgelopen jaar is het bezoekersaantal flink gestegen.

Een bekentenis vooraf: ik ben een nostalgische bibliotheekbezoeker. Als kleine jongen leende ik er de Scheepsjongens van Bontekoe, Arendsoog en de trilogieën van K. Norel. Later maakte ik dankzij de bieb kennis met een groot gedeelte van de wereldliteratuur. Maar als ik nu in het Eemhuis de bieb van Amersfoort (genomineerd voor beste bibliotheek van het land, samen met Alkmaar, Gouda, Apeldoorn, Oude Pekela en Weert) betreed, is er op het eerste gezicht geen roman of poëziebundel te bekennen.

De Amersfoortse bibliotheek heeft iets weg van een moderne collegezaal. De ruimte met de opvallende halve metalen bollen aan het plafond heeft zeven ´terrassen´. Bezoekers lezen een krant, speuren op het internet achter vaste computers, werken op hun laptop of drinken een cappuccino aan de koffiebar. De boekencollectie bevindt zich in zijbeuken en galerijen.

‘Hoe loopt het?’ vraag ik aan Erno de Groot, directeur van de bibliotheek.

“Bijna een jaar geleden zijn we naar het Eemhuis verhuisd. Sindsdien zijn onze bezoekersaantallen enorm gestegen. We schatten dit jaar op 750.000 bezoekers uit te komen, op onze oude locatie waren dat er ongeveer 450.000. Iets nieuws trekt natuurlijk extra belangstelling. Verder scheelt het enorm dat in het Eemhuis ook andere culturele instellingen zitten, zoals bijvoorbeeld Scholen voor de Kunst. Dat zorgt voor een wisselwerking.”

(citaat loopt verder na foto)

“Ouders brengen hun kind naar muziekles en halen gelijk een boek op, komen even de krant lezen of een kopje koffie drinken. Soms zijn er gezamenlijke activiteiten. Ook de locatie aan het Eemplein zorgt voor inloop. Er zijn hier winkels, een grote bioscoop, restaurants, je hebt museum KAdE, dat heeft allemaal extra aanloop tot gevolg. En we doen ons best nog beter in de spelen op de wensen van onze klanten. Zo zijn we tegenwoordig op zondagmiddag open. Dat is een enorm succes en blijven we zeker doen, ook al legt het een flinke druk op de organisatie. Mensen komen elkaar hier tegen.”

De bibliotheek als ontmoetingsplek. Onderdeel van wat wel de ´heroriëntatie van de bibliotheken´ wordt genoemd. Of, zoals minister Bussemaker het vorig jaar in het NRC verwoordde: ´bibliotheken moeten zich opnieuw uitvinden´.

“Wij zijn echt wel meer dan alleen een ontmoetingsplek. Mensen kunnen hier lezen, studeren, hun kennis verdiepen. Onze informatiefunctie is minder geworden. Als mensen iets willen weten, kunnen ze dat thuis ook via Google opzoeken. Maar voor het verdiepen van die opgezochte informatie kunnen mensen weer bij ons terecht. Want op Internet is ook heel veel flauwekul te vinden. Hoe selecteer je informatie? Daar geven we cursussen over. En de verdieping bieden we via onze boekencollectie aan. Via lezingen en cursussen. Over de meest uiteenlopende onderwerpen, tot aan ingewikkelde filosofische kwesties aan toe. Samenvattend: we zien ons zelf als centrum voor informatie, kennisverdieping, ontmoeting en cultuur.”

Over cultuur gesproken. Ooit is de bibliotheek begonnen als uitleenplek voor boeken. Ik ben er zelf verliefd geworden op lezen. Maar als ik hier nu binnenkom, zie ik nauwelijks een boek, laat staan een roman of dichtbundel. Is dat niet een enorm verlies?

“Ik herken me totaal niet in dat beeld. Natuurlijk worden er steeds minder boeken uitgeleend, maar ze zijn voor ons nog steeds enorm belangrijk. Je zou dat wel de cultuurpoot kunnen noemen van de bieb. Daarin staat het boek centraal. Dan gaat het over literatuurbeleving, schrijven, boekpresentaties. We hebben een digitale verhalentafel. Als enige bibliotheek van Nederland hebben we een winkeltje met boeken van schrijvers uit de regio.

We organiseren schrijfcursussen, lezingen van schrijvers, het ´boek van de maand´ gesprek. Het creëren van community´s is hierbij erg belangrijk. We proberen kleine groepjes met elkaar te verbinden rond 1 thema, bijvoorbeeld een bepaalde schrijver. Dat schept niet alleen onderling een band, het verbindt mensen ook met de bibliotheek.”

Iets anders. Minister Bussemaker is een voorstander van een landelijke digitale bibliotheek. Het gevolg lijkt te zijn dat steeds meer gemeenten hun fysieke bibliotheken lijken te sluiten.

“Vooropgesteld dat steeds meer mensen digitaal lezen, ook al neemt dat lang niet zo´n vlucht als misschien ooit is gedacht. Wij hebben ook een digitaal aanbod, omdat we in de ontwikkeling mee willen gaan. Maar los daarvan vind ik de wet veel te eenzijdig en alleen gericht op de digitale kant van de bibliotheek. Fysiek contact, het organiseren van betekenis, dat soort zaken ontbreken. Fysieke bibliotheekvestigingen zijn echt onmisbaar. Hooguit zou je het kunnen combineren met een digitale omgeving in kleinere gemeenten eromheen. En dan heb ik het nog niet eens over de kans op toename van ongeletterdheid en het uitsluiten van mensen die geen toegang hebben tot een digitale omgeving.”

Toch heeft bibliotheken Eemland ook al enkele vestigingen moeten sluiten en ligt het gevaar van nog meer sluitingen op de leer. In mogelijke bezuinigingsvoorstellen van de gemeente Amersfoort worden de vestigingen in de nieuwbouwwijk Vathorst en het dorp Hoogland genoemd.

“We krijgen signalen uit het College dat dit niet zal gebeuren. Waar ik enorm blij mee ben is de steun die wij van de bevolking kregen toen de bezuinigingsopties bekend werden. Dat geeft aan hoeveel sympathie en draagvlak er voor ons bestaat.”

Auteur: Onno Weggemans

Uitgelichte foto: Bert van As