Op 4 februari werd het nieuwste boek van muziekjournalist en musicoloog Erik Voermans gepresenteerd: Van Andriessen tot Zappa. Na vijfentwintig jaar schrijven voor Het Parool heeft Voermans zijn gesprekken met de grootheden van de modern-klassieke muziek gebundeld in een chique uitgave. De gedetailleerde tekeningen van Paul van der Steen inspireren tot luisteren naar de besproken muziek.
De presentatie in de Grote Zaal van het Muziekgebouw aan ’t IJ in Amsterdam begint een uur voor het geplande concert van ensemble in residence Asko|Schönberg. Michel Khalifa introduceert het boek, dat vanaf vandaag te koop is en Erik Voermans verschijnt op het podium. Hij vertelt over zijn kwart eeuw als muziekjournalist van Het Parool, de krant waarvoor hij de gebundelde recensies en interviews heeft geschreven.
Maar er is meer te lezen dan de al gepubliceerde stukken,’ verraadt Voermans. ‘Ik heb notities gevonden die ik nog nooit gebruikt heb, bijvoorbeeld aantekeningen van een vergeten gesprek met Boulez, dat er nu in staat. De rode draad is steeds de zoektocht naar het intiemste van jezelf en de moed dit op een eigen manier op te schrijven. Ik vind het nogal wat dat te durven.’
Voermans praat over het werk met gepaste zelfspot, verplaatst de aandacht naar de in zaal aanwezige Paul van der Steen, die de bundel met zeer geslaagde tekeningen heeft verrijkt en blijft op de achtergrond van het geschreven woord. Het wordt pas echt feestelijk als Voermans Louis Andriessen op het podium nodigt. Met het overhandigen van het eerste exemplaar aan de beroemdste componist van Nederland begint het leven van zijn boek.
Paul van der Steen
Na afloop van de ceremonie en voor het begin van het concert met het zeer toepasselijke thema “Himmlische Freuden”, is er gelegenheid om bij een glas bubbels met de makers te praten.
‘Mijn tekeningen gunnen de lezer een kijkje in de keuken,’ vertelt Paul van der Steen. Zijn witte, gekrulde haar contrasteert met zijn zwarte bril, waardoor hij de sympathieke uitstraling van zijn eigen dessin krijgt. ‘Ik ben zeer grondig te werk gegaan. Ik begon met illustraties en hoe meer ik naar de composities luisterde, des te belangrijker werden de details. Hoe teken je muziek? Hoe verbeeld je ritme? Je moet er goed en lang naar kijken, dan is er een associatief verhaal te ontdekken dat de kijker ook nog zelf kan invullen.’
Hij opent het boek op pagina 462 en wijst op de afbeelding van John Adams en John Cage.
‘Adams balanceert hier op een touw tussen twee werelden, tussen het verleden links en de toekomst rechts. Zijn muziek is voor mij een brug tussen Mahler en Cage. Het ritme heb ik in de onrust van de kleine lijntjes weerspiegeld. De kleine kleurige vierkantjes en pijltjes geven de dynamiek weer. Bij Louis Andriessen heb ik het Frygische akkoord, dat hij veel in zijn werk gebruikt, als zijn gedachte verbeeld. Werken aan dit project was voor mij een ontdekkingsreis. Messiaen heb ik nu bijvoorbeeld voor altijd in mijn hart gesloten.’
Erik Voermans
Zodra het concert begint loopt de foyer leeg. Het is het perfecte moment om de schrijver rustig te spreken.
‘In 1990 heb ik een scriptie geschreven over de briefwisseling tussen Peter Schat en Rudolf Escher maar Van Andriessen tot Zappa is mijn eerste echte boek,’ zegt Erik Voermans aan tafel in het nu rustige Zouthaven restaurant. Hij vouwt zijn handen en kijkt naar het water van het IJ. ‘Ik heb het gevoel dat ik nog nooit echt gewerkt heb omdat alles waarmee ik mee bezig ben mijn passie is. En dan word ik er ook nog voor betaald – is dat niet het mooiste beroep van de wereld?’ Hij lacht verlegen. ‘Het boek is een resultaat van mijn werk. Luisteren en associëren is essentieel in mijn beroep als muziekredacteur. Sfeer en klank ontroeren me al snel in de muziek. In de concertzaal maak ik altijd notities, waarin ik mijn impressies opschrijf. Deze dwingende associaties vormen het stuk, dat vervolgens in Het Parool verschijnt. Deze zinnetjes in samenspel met de muziek zelf zijn voor mij de moeite waard.’
Hoe luistert een recensent met zo een scherpe pen naar muziek?
‘Het is ultra subjectief, het hangt ook nog van de combinatie stuk en componist af maar ik denk dat de sfeer en de klank bepalend zijn. Daarom vind ik de muziek van Takemitsu zo geweldig. Alle hedendaagse muziek verdient respect – dat is mijn uitgangspunt. Het verschil tussen goede en slechte muziek zit in de kleur en de zorgvuldigheid van het opschrijven. Dat komt in de uitvoering altijd terug. Ik doe niets anders dan de muziek in woorden vertalen. De publicatie van het boek is mijn persoonlijke feestje na vijfentwintig jaar muziekjournalist geweest te zijn. Ik koester wel een idealistische wens: de hedendaagse muziek naar de gewone mensen brengen – via het woord naar de muziek. Waarom? Als je intens gelukkig van schoonheid en klank wordt, zul je niet snel naar wapens grijpen. Daar geloof ik heilig in. Daarom blijf ik columns, recensies en reportages over muziek schrijven en de componisten interviewen, of ze dat nu willen of niet.’
Lees hier de bespreking van het boek door Thea Derks
Erik Voermans:Van Andriessen tot Zappa
Deuss Music
Prijs € 19,99
650 bladzijdes. 18 illustraties in kleur
Afmetingen 140 x 220 cm.
Hard Cover. Genaaid gebrocheerd.
ISBN 9789 0824 0890 4
Nederlands 
English (UK) 
Français 
