Zet een stuk of 15 stuiterballen uit de eerste klas van het basis-vmbo in een antieke kajuit van een paar vierkante meter en je weet zeker dat het er honderd zijn. Muziek zullen ze maken en ze hadden zelf bedacht dat het over een bos moest gaan. Dat gaat de begeleidster van Protoon voor ze regelen. Er liggen pads klaar, er zijn drumstokken, de kinderen mogen hun zelfbedachte geluiden op het thema ‘bos’ laten sampelen. Dat vooral de jongens nogal vaak met met hout op hout komen en dat ook ‘hout’ noemen, is maar een klein probleem: noem het de volgende keer ‘boom’. De medewerkster van pro-toon is geduldig tot het op is. Ze weet ze met een paar flinke vermaningen weer bij de les te krijgen.
Dat uit deze chaos ook maar iets van orde, laat staan muziek, kan ontstaan, lijkt ondenkbaar. Toch gebeurt het, een kwartier later, en de kids zijn er zelf het meest stil van. Ze hebben geleerd dat samenwerken en naar elkaar luisteren mooie dingen kan opleveren. Welkom bij het nieuwe onderwijs. Hier kan geen lesboek tegenop.
3600 scholieren
Plaats van handeling is de kajuit van de Verhalenboot, deze afgelopen week het kloppende hart van Festival Woest, dat zich grotendeels afspeelt in tenten en tussen strobalen op de historische Pelserkade in Zwolle. Het gebied, tussen de panden van de Librije en de Hogeschool voor de Kunsten in, is elk jaar ook de locatie voor Zwolle Unlimited. Woest haakt aan op dit festival en deelt de locaties. Maar waar Unlimited een druk bezocht festival is voor storytelling in de breedste zin van het woord, staat Woest in het teken van onderwijs, en wat kunst dat onderwijs te bieden heeft. Dat blijkt best veel.
In vijf dagen bezoeken 3600 scholieren uit het voortgezet onderwijs de locatie. Niet helemaal vrijwillig, scholen in Zwolle en wijde omgeving gebruiken het festival om een deel van hun creatieve vak-uren mee in te vullen. Toch hangt er totaal geen onderwijssfeer op de kade: het lijkt eerder een prettig gestoorde vrijplaats waar kinderen een paar dagen lang zelf mogen uitmaken wat ze willen leren en hoe ze dat willen doen. Villa Kakelbont in Zwolle. Het ontbreekt alleen nog een heel sterk meisje met rechte staartjes. Al blijkt die later nog wel degelijk aanwezig. Soort van.
Kartonstad
In een grote Yurt aan het begin van het festivalterrein is jongen met stevig gereedschap bezig een harde schijf te slopen. De behuizing moet namelijk iets worden op het dak van het gebouw dat hij met zijn klasgenoten aan het bouwen is. Wat het precies moet worden is nog niet helemaal duidelijk, maar het gaat onderdeel worden van Cardboard City. De contouren van deze kartonnen stad worden zichtbaar op de vloer van deze enorme tent.
Cardboard City is een initiatief van kunstenaar Coen Bouwstra: ‘Ik heb deze workshop samengesteld met een aantal leerlingen en ben geholpen door studenten van de lerarenopleiding van de Hogeschool. Ik maak zelf maquettes en fotografeer die, om te gebruiken als illustratie van kinderboeken. Het leek me een leuk idee om dat bouwen ook voor Woest in een workshop te gebruiken. Dus bedachten we met de scholieren dat het moest gaan om het bouwen van het Zwolle van de toekomst. We hadden wel als eis dat er een paar gebouwen absoluut moesten blijven, zoals de Peperbus. We maken nu dus van kartonnen dozen gebouwen. We hebben een chillplek, een station. Er was eerst de opdracht om een gebouw te maken, en tijdens het proces geven we dan extra opdrachten, zoals: het moet verplaatsbaar zijn, of het moet weerbestendig zijn. Dat werkt goed.’
Zonder pesten
Het thema van dit jaar is ‘De Spelende Mens’, en dat wordt ver doorgevoerd. In het avondprogramma treedt Marco Mout op. De breedgeschouderde Rotterdammer gooide een paar jaar geleden het roer om toen hij als wereldfietser in Nieuw Zeeland aankwam en daar zag hoe op een school alle klassen en alle leerniveaus bij elkaar in een ruimte zaten. ‘Wat het opvallendst was dat ik ontdekte?’, vraagt hij aan een tent vol onderwijsprofessionals en bestuurders: ‘Er werd daar niemand gepest. Pesten bestond niet op die school omdat de verschillende leeftijdsgroepen elkaar bij de les hielden.’
Dat leverde hem het inzicht op dat kinderen heel goed weten wat goed voor ze is, zonder dat volwassenen daar macht over doen gelden. Terug in Nederland stichtte hij Walhallab, dat het best te omschrijven is als een fablab voor scholieren. Hier kun je je volledig uitleven met technische spullen, van 3D-printers tot plastic elektriciteitsbuis, takjes en gaffertape.
Om te demonstreren hoe het werkt heeft hij het volwassen publiek in groepjes verdeeld en levert hij elk van die groepjes een mysteriekoffertje. Daarmee moeten ze naar buiten en krijgen ze een half uur om er ‘iets’ mee te doen. Wat volgt is verbluffend. De keurige volwassenen storten zich op de koffertjes en laten zich door elkaar en de omgeving, en de inhoud van de koffertjes inspireren. Er zit allemaal verschillende inhoud in. Er is zelfs één koffer met 40 kilo lood. Wat voor de nodige verrassingen zorgt.
Minister enthousiast
Na een half uur waarin een ongekende golf van creatieve energie over de bezoekers van het festivalterrein is getrokken, tonen de deelnemers het resultaat terug in de tent. Het is ontroerend. De mensen zijn trots, hun spelende zelf is weer wakker en het debat daarna is eigenlijk niet meer nodig. Ook de wethouder die aanwezig is kan niet anders dan erkennen wat eerder ook de Minister van Onderwijs, Ingrid van Engelshoven moest toegeven: wanneer je zoveel ruimte biedt aan creativiteit in het onderwijs, worden zoveel vakken zoveel leuker.
De minister deed haar ontdekking toen ze het Teachers College bezocht van de Hogeschool voor de Kunsten in Zwolle. Die opleiding, uniek in de wereld en nog maar vier jaar in bedrijf, blijkt een belangrijke inspiratie voor de bedenkers van Festival Woest. Het Teachers College wil een nieuw soort leraar voor basis- en voortgezet onderwijs op de wereld zetten. Een leraar die houdt van experimenteren, die meer een begeleider is van het creatieve proces van de leerlingen dan iemand die lesstof van bovenaf oplegt. Ze noemen hun leraren in opleiding dan ook ’teacher artist’. Ik spreek een viertal van hen op het festivalterrein en wat ze zeggen is zonder meer inspirerend.
Fibonacci
‘Kinderen weten zelf heel goed wat ze willen leren en hoe. Daarvoor is het niet nodig om ze gelijk te leren dat je binnen de lijntjes moet kleuren.’ zegt een van hen. ‘Ook wiskunde kun je leren met een creatieve aanpak. Hoe bereken je een hoek? Dat kun je op papier en met een geodriehoek doen, maar je kunt ook in een bos lopen en bomen en takken bekijken en zien hoe hoeken daar een functie hebben.’ En dat is best logisch: de beroemde fibonacci-reeks, die weergeeft hoe bladeren en takken aan een stam zitten, is immers ook ontdekt door naar de natuur te kijken en niet andersom.
Zoveel inspiratie, het is bijna overweldigend. Je zou bijna vergeten dat er ook nog gewoon kinderen zijn die willen dansen, acteren of musiceren. Voor hen is er een plekje in het avondprogramma. Het is een strak samengestelde medley van jong talent, van een strakke drummer tot overweldigend mooie close harmony. En dan natuurlijk ook dat hartverscheurend ontroerende liedje van dat ene meisje met haar gitaar. Die zou nog wel eens een hele grote kunnen gaan worden. De Pipi Langkous van de muziek. Pip Bloms opvolgster zit nu op school in Zwolle.
Goed om te weten
Nederlands 
English (UK) 
Français 
){kind=link}