Raad voor Cultuur gaat grensoverschrijdend gedrag in hele cultuursector onderzoeken.

We zijn een beetje klaar met sex, drugs & rock’n’roll in de cultuur. Althans, niet in wat er wordt gepresenteerd via onze galeries, filmdoeken en podia, maar in hoe dat tot stand komt. Minister Ingrid van Engelshoven heeft de Raad voor Cultuur om advies gevraagd, en de Raad gaat daar een commissie voor instellen. Dat werd zojuist bekend gemaakt via de site van de Raad.

De ambitie is stevig: ‘De maatschappelijke opgave is om alle vormen van grensoverschrijdend gedrag te voorkomen, signaleren, stoppen en om tijdig passende hulp te bieden.’ Los van de taak die de Tweede Kamer heeft met de eigen leden, is de cultuursector een plek waar excessen de laatste tijd vaker in het nieuws kwamen dan goed is voor alle betrokkenen.

Machtsverhoudingen

‘In de praktijk blijkt dat het risico op grensoverschrijdend gedrag groter is als er sprake is van ongelijke machtsverhoudingen of afhankelijkheidsrelaties,’ stelt de minister. ‘In de culturele en creatieve sector kan hiervan sprake zijn. Denk aan audities in de podiumkunsten, opdrachtverlening in de creatieve sector en de machtsverhouding tussen leraar en leerling op de kunstvakopleidingen.’

Nu is dat iets wat in iedere sector speelt, de ratrace om lucratieve posities bij Zuidas-bedrijven zal er ook niet om liegen. De minister snapt dat. Er is dus een verschil: ‘Het wordt vaak ook als roeping gezien, iets waar je je vol overgave op moet storten wil je tot volledige artistieke bloei komen. Dat maakt het soms extra moeilijk om te bepalen waar dan precies de grenzen van het toelaatbare liggen.’

Vragen

De vragen die de commissie van de Raad moet gaan beantwoorden luiden:

• Hoe kan de sector (koepels, werkgevers, opdrachtgevers) haar verantwoordelijkheid goed vormgeven?
• Wat zou de sector anders kunnen doen?
• Hoe kan het ministerie dit ondersteunen?

ZZP’ers

De minister vraagt nadrukkelijk ook om aandacht voor de cultuur-zzp’ers. Zij zijn immers de kwetsbaarste zzp’ers, ook omdat hun werk zelden een vervanging is van loondienst, zoals in de zorg, de bouw, of zelfs de journalistiek.

Toch is er aan dat laatste al wel iets te doen, als ik op deze plek zo brutaal mag zijn om een ongevraagd advies uit te brengen: kies vaker voor een vast dienstverband. Niet alleen in de podiumkunsten, waar het relatief makkelijk is om orkesten, theatergroepen en ‘productiekernen allemaal te dwingen om artistieke medewerkers en uitvoerders in loondienst te nemen. Je zou zelfs in de beeldende kunst voor loondienst kunnen kiezen als het gaat om de samenwerking tussen gesubsidieerde presentatie-instellingen en kunstenaars.

Carthaginem esse delendam

Grootste horde om te nemen (als we ook de te verwachte bezwaren uit de sector tegen dit voorstel erbij pakken) is de mentaliteit van zelfs de kwetsbaarsten in de kunsten. Zoals eerder al in een hier gepubliceerde brief van Maurits Fondse aan de kaak werd gesteld: het zijn vaak de acteurs, musici en beeldend kunstenaars zelf die akkoord gaan met beroerde arbeidsvoorwaarden en gratis werk.

Even goed zullen studenten bij de schaarse kansen op succes de ergste vernederingen doorstaan als dat die kansen ook maar een fractie kan verhogen. Advocaten in spe gaan immers ook door met ontgroenen ondanks alle excessen.

Daar verandering in brengen is lastig. Maar, als een moderne Cato Sr (Carthago moet verwoest!), zal ik vanaf nu blijven herhalen dat er een oplossing voor is: het universele basisinkomen. Is dat er eenmaal, gaat het vervolgens alleen nog maar om de inhoud in de kunsten. (De petitie heeft nog wat ondertekeningen nodig).

Ondertussen wordt het natuurlijk retespannend wie er in die commissie gaan zitten.