Toneelgezelschap de Utrechtse Spelen, stadsgezelschap van de vierde stad van Nederland, verkeert op de rand van faillissement. Onlangs werd bekend dat het gezelschap onder leiding van artistiek en zakelijk directeur Jos Thie een tekort heeft van 2,1 miljoen euro. Uit de correspondentie die inmiddels boven tafel is, blijkt dat in mei van dit jaar al duidelijk werd dat de problemen uit de hand liepen. Dat was een maand nadat de Utrechtse subsidie-adviescommissie haar lovende advies had uitgebracht, en een paar weken voordat de Raad voor Cultuur zijn zeer zuinige advies uitbracht.
Zuinig
Dat zuinige kwam mede doordat de Raad toen al op de hoogte was van de slechte bedrijfsvoering bij het stadsgezelschap. Er was in mei sprake van een tekort van 600.000 euro, ontstaan door tegenvallende bezoekcijfers bij de opera Orfeo in de vijver van Paleis Soestdijk.
Desgevraagd verklaart een woordvoerder:
“We kregen pas in mei de jaarstukken in handen, en dat was nadat de hele inhoudelijke advisering eigenlijk al was afgerond. Het was te laat om de besluitvorming nog te herzien, en we hebben er ook niet in het kleinste detail naar de cijfers gekeken. Voor ons bevestigde die vlugge blik alleen maar onze uitspraak, dat we weinig vertrouwen hadden in de ondernemingsplannen.”
Pas in de loop van de zomer bleek, dat de tekorten bij het Utrechtse gezelschap nog veel verder waren opgelopen. Het besluit om de verliesgevende productie van 2011 goed te maken door een nieuwe voorstellingsreeks dit jaar, bleek desastreus. Niet alleen omdat het weer tegenviel, maar ook omdat de kaartverkoop aan bedrijven ver achterbleef bij de verwachtingen. In de brief die het gezelschap er in augustus aan wijdde, schrijft de zakelijke brekebeen Thie het als volgt:
De financiële problemen zijn ontstaan bij de opera Orfeo ed Euridice in 2011, door een miscalculatie tijdens het maken van de voorstelling. Ondanks het feit dat deze productie door pers en publiek jubelend is ontvangen en ondanks het feit, dat meer dan 40.000 kaarten zijn verkocht, is door het overschrijden van het productie- budget het jaar 2011 afgesloten met een tekort van ca. 0,65 mln. euro. Ingegeven door het grote succes van de opera op de vijver van Paleis Soestdijk heeft de directie een onafhankelijk marktonderzoek ingesteld om de mogelijkheid te onderzoeken of er nog genoeg potentieel aan publiek was om een commercieel succesvolle reprise te doen in 2012 ten einde het tekort terug te dringen. Marktonderzoek en aanvullend publieksonderzoek gaven aan dat er ruim voldoende publiekspotentieel was voor een commercieel succesvolle reprise.
7000 kaarten minder
Op basis van deze gegevens heeft de raad van toezicht toestemming gegeven om de opera opnieuw op te voeren om daarmee nog een heel groot publiek te bedienen (circa 60.000 ) en daarnaast het opgelopen tekort in te lopen. Dit is gemeld in onze jaarrekening over 2011. Helaas is het anders verlopen. Het koopgedrag van het publiek in tijden van crisis laat zich niet makkelijk voorspellen. Geheel in tegenstelling tot de uitkomsten van het marktonderzoek verliep de verkoop van kaarten in 2012 anders dan in 2011. In het eerste seizoen werden de duurste kaarten het eerst verkocht, en werden alle zakelijke arrangementen verkocht. In 2012 verkochten wij de duurste plaatsen het laatst en werd slechts 15 % van de zakelijke arrangementen verkocht. Uiteindelijk werden ook circa 7.000 kaarten minder verkocht. Dit betekende een lagere opbrengst van 7.000 x 68.50 = 480.000 euro door de lagere kaartverkoop en 680.000 euro door de lagere gemiddelde opbrengst per bezoeker.
De situatie rond de tekorten van Jos Thie’s stadsgezelschap bleef ‘onder de pet’ tot na de première van ‘Veel gedoe om niks’ in augustus. Alle betrokken partijen leek het onverstandig om de zeepbel te laten barsten vlak voor het premièrefeest. Men vreesde ook dat de negatieve publiciteit rond de voorstelling een slechte invloed zou hebben op de kaartverkoop. Nu die kaartverkoop toch tegenvalt, en de tekorten nog wel eens veel hoger zouden kunnen gaan uitpakken, is de publiciteit gezocht, zeker nu het reddingsplan, voor wat betreft de lokale en regionale overheden, rond lijkt.
Reddingsplan
Achter de schermen werkte Frits Lintmeijer, wethouder van Cultuur, naarstig aan een reddingsplan. Dat is er uiteindelijk gekomen: het gezelschap reorganiseert en bespaart zo 550.000 euro per jaar. de provincie, die eigenlijk was gestopt met de subsidies aan kunst, draagt eenmalig 200.000 euro bij, de gemeente betaalt 250.000 euro en leent 800.000 euro renteloos aan het gezelschap. Het eigen theater van De Utrechtse Spelen, de Paardenkathedraal, wordt voor 500.000 euro verkocht aan het K.F.Hein Cultuurfonds, dat daarmee ook de resterende hypotheek van 100.000 euro zal overnemen.
In Utrecht is de woede inmiddels tot een kookpunt gekomen. De kunstwereld, die toch al zwaar is getroffen door de bezuinigingen van de provincie en het rijk, reageert off the record furieus. De woede richt zich niet alleen op Jos Thie en zijn ondernemerskwaliteiten, maar ook op de wethouder, die opeens 2,2 miljoen weet te regelen voor ‘een gezelschap dat er moedwillig een zooitje van maakt’.
FC Utrecht
Anderen spreken echter hun bewondering uit voor de wethouder, die de schade uiteindelijk op wonderbaarlijke wijze weet te beperken. Hij heeft immers de provincie zo ver gekregen om toch nog bij te dragen, en hij heeft het K.F. Hein Fonds overgehaald om ‘in vastgoed te gaan’ met de aankoop van het eigen theater van De Utrechtse Spelen. Deze constructie is vergelijkbaar met de reddingsoperatie die de Utrechtse gemeenteraad een aantal jaar geleden in gang zette voor FC Utrecht: toen werd voor 25 miljoen het stadion van de failliete club gekocht.
Groot punt van zorg voor de Utrechtse kunstwereld is het bedrag van 250.000 euro dat de wethouder cash betaalt. Men vreest dat dit geld afkomstig is uit het cultuurbudget, en dat het zo ten koste gaat van de andere Utrechtse kunstenaars en instellingen. Daarmee zou Utrecht ook geen steun meer kunnen bieden aan groepen die nu wel van de gemeente geld krijgen, maar niet meer van het landelijke Fonds Podiumkunsten. Men weigert feitelijk te bloeden voor het wanbeheer van een enkele maker.
Donkere wolken
Of het geld inderdaad onttrokken wordt aan het budget voor andere makers, is nog de vraag. Feit is wel dat de wethouder een veel groter probleem kan vrezen: is het gezelschap van Jos Thie na de reorganisatie nog wel hetzelfde gezelschap als waar de Raad voor Cultuur en de lokale adviesraad mee akkoord is gegaan, en – nog spannender – vindt het ministerie van OCW dat ook? Wat gebeurt er immers als Jos Thie, de zakelijk creatieve regisseur, met pek en veren de stad uit wordt gesmeten door zijn collega’s? De kans is groot dat Utrecht dan zijn plek in de basisinfrastructuur kwijtraakt.
Dan gaat er veel meer verloren dan 250.000 euro.
De stukken:
Vertrouwelijk Memo van 21 augustus:
Statenbrief De Utrechtse Spelen
Klik om toegang te krijgen tot 2012WMC55-statenbrief-De-Utrechtse-Spelen.pdf
>
Nederlands 
English (UK) 
Français 
Reacties zijn gesloten.