Film en filmkritiek. Beeld tegenover het woord. Maar wat gebeurt er als de criticus zich ook van de beeldtaal gaat bedienen? Nou, zoiets bijvoorbeeld: Transformers: The Premake, van Kevin B. Lee.
Romance of amour fou
Het lijkt zo vanzelfsprekend in de huidige digitale onlinewereld. Is het video-essay een antwoord op de al dan niet vermeende crisis in de kunstkritiek? Filmcritici betreden op het Rotterdams Filmfestival dit nieuwe terrein. Het begin van een mooie romance, of juist een desastreuze amour fou?, zo vraagt het programmaboekje zich af.
(The Return of the) Critics’ Choice
Initiatiefnemers Dana Linssen en Jan Pieter Ekker herstelden dit jaar op het IFFR een mooie traditie in ere. De Critics’ Choice. Acht Nederlandse en buitenlandse critici presenteren ieder een film die volgens hen zeker niet op het festival mag ontbreken en voorzien die van een inleiding. Speciale opdracht: de introductie moet een video-essay zijn. Voor enkele deelnemers al gesneden koek, anderen beproeven er voor het eerst hun krachten op.
Mixup
Video-essay heet het, maar het wordt ook audiovisuele filmkritiek, cine-gedicht, kunstwerk of desktop-documentaire genoemd. Deze hybride vorm van filmonderzoek draagt vele namen.
Condensatie
Kevin B. Lee en het duo Cristina Álvarez López/Adrian Martin beoefenen dit genre al langer. Lee beet vrijdag in Rotterdam het spits af. Zijn keuzefilm was Life Itself van documentairemaker Steve James. Een portret van Amerika’s beroemdste filmcriticus, de in 2013 overleden Roger Ebert. Lee’s av-inleiding is een gecondenseerde hommage aan Ebert. Beelden uit diens favoriete films met fragmenten uit zijn besprekingen, hier verwoord door aan Eberts website verbonden scribenten.
Expansie
De Nederlandse Bianca Stigter vatte de opdracht vrij op en deed het omgekeerde. Een drie minuten durende home-movie, gedraaid in 1938 in de joodse gemeenschap van een Pools dorpje wat het uitgangspunt. Samen met Glenn Kurtz, de kleinzoon van de oorspronkelijke filmer, breidde Stigter die uit tot een eigen film.
Anonieme mensen lachen en zwaaien voor de camera. Dat is wat je ziet in drie minuten. Krap een half uur later hebben Stigter en Kurtz je laten ontdekken wat je allemaal hebt gemist. Een studie en kijken. En ook hoe research van gezichten mensen maakt. Ontroerende close-reading van het beeld.
Woord en beeld
Zijn het heel andere verhalen die de criticus op die manier vertellen gaat? Niet echt, zo bleek zondag uit de hieraan gewijde discussie. Sommige dingen kun je gemakkelijker en beter laten zien. Andere ideeën laten zich beter in woorden vangen. Samen kan het sterkste zijn. In beide voorbeelden hierboven is nog steeds een belangrijke rol voor het woord weggelegd. Woorden kunnen maken dat je meer ziet. Die home-movie uit Polen wordt een aangrijpende tijdreis zodra je weet dat je naar mensen kijkt die een paar jaar later bijna allemaal dood waren.
Woord plus beeld, het is eigenlijk niets nieuws, maar als filmkritiek nog tamelijk onontgonnen. Hoe dat eruit ziet? Kijk eens naar de selectie die Kevin B. Lee (zelf al auteur van zo’n tweehonderd video-essays) voor ons verzamelde.
Nederlands 
English (UK) 
Français 
