In april 2020 stopt de Persgroep, tegenwoordig DPG Media omdat dat internationaal beter bekt, met regionale kunstbijlages in zijn kranten. Geen kunstreportages en interviews meer, nauwelijks recensies. Lokale boekwinkels verliezen hun podium in alle Nederlandse regio’s, want de uitgever van Volkskrant, Trouw en AD heeft een regionaal monopolie.
Het bericht, gebracht door een verslaggever van het Eindhovens Dagblad, viel op deze site opvallend genoeg samen met een noodkreet van provinciebestuurders uit Oost Nederland. Zij vragen of randstedelijke journalisten eens wat vaker, en vooral beter buiten de stadsgrenzen van Amsterdam willen kijken. Het kan bijna geen toeval zijn.
Dat regionale cultuurjournalistiek in de verdomhoek zit, zal lezers van deze site niet onbekend voorkomen. Cultuurpers is immers gebouwd op de ruïnes van de kunstredactie van de Geassocieerde Pers Dienst, een persbureau dat tot 2009 het landelijke nieuws verzorgde voor de regionale kranten. Na een optimistisch begin waarin de overheid ons nog met subsidie steunde, draaien we sinds 2012 zonder subsidie, dus op onder meer het parttime inkomen van mijn echtgenote.
Stekker
Geen sexy marketingverhaal, maar het moet maar eens gezegd: we hebben niet genoeg leden om journalisten te kunnen betalen. Wat we daarnaast uit projecten en advertenties halen is net genoeg om op een basis van – overigens keurig betaalde – cultuurjournalistiek de site in de lucht te houden. Al plaatsen de meeste regelmatig schrijvende journalisten hun ‘eigen initiatief’- stukjes hier ook nog als vrijwilliger, in de hoop op donaties van lezers. Was ik een uitgever geweest met aandeelhouders, had ik de stekker allang uit Cultuurpers getrokken.
Cultuurjournalistiek is namelijk een van de duurdere vormen van journalistiek, en levert ook nog eens de minste roi (return on investment) op. Cultuurjournalistiek maakt, volgens het Stimuleringsfonds voor de Journalistiek, ook helemaal geen deel uit van de journalistiek, zoals economie of buitenland. We maken als cultuurjournalisten geen deel uit van het maatschappelijk debat. Dat schreef het fonds, onder leiding van een oud UN-hoofdredacteur, letterlijk in een afwijzing van een aanvraag, jaren geleden.
Vrije tijd
Cultuurjournalistiek kun je ook niet laten doen door iemand in vaste dienst. Het past niet in de bedrijfscultuur om iemand in de baas zijn tijd premières te laten bezoeken, door musea te zien wandelen, boeken te laten lezen of naar concerten te sturen. Dat doe je maar in je vrije tijd, en daarom worden freelancers ingeschakeld voor dertien cent per gepubliceerd woord[ref]Inmiddels verhoogd tot 14,5 cent per gepubliceerd woord.[/ref]. Om even te rekenen: een regionale recensie zit meestal op 150 woorden, dus voor € 19,50 (bruto) kunt u in uw regionale krant een recensie lezen, waar de verslaggever, inclusief reistijd en voorstellingsduur, of boeklengte, toch al gauw een uur of 5, 6 aan bezig is geweest.
Kunst is vrijetijdsbesteding, erover schrijven ook. Geen wonder dat onafhankelijke, kritische journalistiek niet meer plaatsvindt in cultureel krantenland, een enkele korte oprisping in de landelijke pers daargelaten. De meeste freelancers in de kunstjournalistiek klussen bij in de kunstsector, en zullen hun kritische impact ook dienovereenkomstig inrichten. Tot er niets meer over is, en dat is dus nu gebeurd.
Freelancers te duur
Officieel verklaart DPG media dat de stop op de kunstverslaggeving komt, omdat freelancers te duur zijn geworden. Het bedrijf, dat in 2018 100 miljoen euro winst maakte en in 2019 460 miljoen euro neertelde voor bladengigant Sanoma (berucht om de onderbetaling van freelancers) sluit zich aan bij het koor van goedbetaalde zangers dat – sinds het onderzoek van de wijze mannen vorige week – de zzp’er de schuld geeft van alles. ZZP’ers verpesten de woningmarkt omdat banken hen geen hypotheek willen geven. ZZP’ers zorgen voor omvolking omdat ze van kinderbijslag alleen geen kinderen willen opvoeden. ZZP’ers verpesten de creativiteit op de werkvloer omdat ze te moe zijn om iets nieuws te bedenken. ZZP’ers zorgen voor afbraak van het sociale stelsel omdat ze ook voor 13 cent per woord nog bereid zijn recensies te schrijven.
Een interessante vorm van victim-blaming, natuurlijk. De woningmarkt zit op slot door de hypotheekrente-aftrek in combinatie met de afbraak van het sociale huurstelsel. Kinderen krijgen is in rijke economieën nooit een prioriteit en wat zeg je van het milieu. De meeste zelfstandigen die ik ken hebben in hun pink meer creatief vermogen dan de ambtenaren op de werkvloer. En ja: de markt is nogal klote ingericht, omdat werkgevers de arme zzp’ers tegen elkaar uitspelen. Voor 13 14,5 cent per woord.
Fair Practice
Wat ik zeg over cultuurjournalistiek, geldt in iets minder grote mate ook voor de cultuur zelf. Nederlanders zien kunst massaal als iets dat je in je vrije tijd maakt, en wat niets zou moeten kosten, want daar hebben we toch subsidie voor. De sector heeft daar – nadat de besten zichzelf de kunst uitgebrand hebben of anderszins zijn ingestort – nu de fair practice code voor bedacht. Voor de VVD is dat het moment om eindelijk de sectorverkleining af te dwingen waarom destijds – in 2010 – die hele bezuinigingsoperatie begonnen was. 200 miljoen minder subsidie, levert dankzij de desinvesteringsmultiplier (zoek maar op in Heertje) uiteindelijk een kunstsector op die nog maar de helft kost van wat die in 2009 kostte.
De fair practice zal de sector uit eigen zak moeten betalen, en de minister zal erop toezien dat je je mensen goed betaalt en eerlijk behandelt, op straffe van een subsidiestop.
Op de lezer aangewezen
De regionale kunstjournalistiek is definitief veranderd in een hobbyproject voor mensen met dure echtgenoten (m/v). De kunst gaat natuurlijk ook die kant op. In dit geval kan ik uit ervaring stellen dat de kunstjournalist hier, net als in de jaren 2009-2011, de kanarie in de kolenmijn is. Is het te laat om er iets tegen te doen? Ik ben niet heel optimistisch, zeker gezien de politieke wind die op rechts is opgestoken. Kwetsbare dingen die misschien niet altijd opleveren wat het volk had gehoopt zullen alleen maar kwetsbaarder worden.
Dit is geen reclameverhaal voor Cultuurpers. Er zijn meer dappere media zoals dit. Natuurlijk wil ik meer leden, zeker uit de gekwelde sector zelf, maar daar gaat het nu even niet om. Ik zeg alleen: er is een kunst- en journalistiekvijandige beweging die inmiddels in ledental de grootste politieke kracht van Nederland is geworden. Denk daar eens aan, wanneer een journalist in je buurt om een donatie vraagt, of iemand van een cultuursite je verveelt met een verzoek om lid te worden.
Nederlands 
English (UK) 
Français 
