Nederlands Film Festival: documentaires die je met nieuwe ogen laten kijken

Bloederig en moeilijk uit je geheugen te branden zijn de politiefoto’s die Walter Stokman heeft verwerkt in Scena del crimine over Napels en de maffia. Wat die beelden zo onvergetelijk maakt is niet alleen de gruwelijkheid, maar ook de onwerkelijkheid die er aan kleeft. Haarscherp, helder uitgelicht, alsof het allemaal in scène is gezet. Alsof dat meisje in dat smetteloos witte pakje daar alleen maar even op de grond is gaan liggen. Maar echt waar, ze is dood.

Een brandende kwestie met informatieve plaatjes illustreren en een pakkend interview erbij – zulke documentaires zijn er genoeg. Maar een film die je als het ware met nieuwe ogen naar de werkelijkheid laat kijken, dat is zeldzamer. Scena del crimine, eerder geslecteerd voor het festival van Venetië, is zo’n film. Geen journalistiek verslag, maar zeven raak getroffen, sprekend gefotografeerde taferelen waarin de alledaagse omgang met leven en dood in de overal voelbare schaduw van de misdaad zichtbaar wordt gemaakt.

Dit weekend gingen er op het Nederlands Film Festival nog twee documentaires in première die een poging wagen. In het met veel voorpubliciteit omgeven De leugen reconstrueert Robert Oey het politieke drama rond de poging van Rita Verdonk om Ayaan Hirsi Ali in 2006 het Nederlanderschap te ontnemen, wat uiteindelijk leidde tot de val van het kabinet. Blikvanger is de opzienbarende toevoeging van gezongen intermezzo’s, waar onder andere Rita Verdonk, Hilbrand Nawijn en Femke Halsema aan meewerkten. Zoiets onverwachts is precies wat nodig is om zo’n opgewarmd nieuwsfeit als een tragedie van menselijk onvermogen te kunnen zien. Jammer alleen dat De leugen toch een onevenwichtige film is geworden, die zich op veel andere momenten verliest in details en geneuzel waar vermoelijk alleen de politieke incrowd opgewonden van kan raken.

Beter hebben we het getroffen met All My Tomorrows van Sonia Herman Dolz. Kankeronderzoek is het onderwerp, en zo saai als dat klinkt, zo indrukwekkend en zelfs poëtisch is het associatieve panorama dat Herman Dolz voor ons ontvouwt. Briljant is de ingeving om als ouverture een simpel zwart-wit filmpje te nemen waarin een pakweg achtjarig jongetje op school een spreekbeurt over kanker houdt. Kijkend naar de geheimzinnige machinerie van het leven zijn ook de wetenschappers kinderen.