De Raad voor Cultuur heeft in strijd met alle beleidsafspraken, eigen adviezen en regels gehandeld toen hij de subsidie voor het Holland Festival verlaagde met ruim vijfhonderdduizend euro. Het Holland Festival, dat daardoor in ernstige problemen komt, uit zijn woede nu in een brief die vandaag naar de Tweede Kamer is gegaan. De organisatie spreekt zelfs van ‘onbehoorlijk bestuur‘: een zware juridische term die in dit geval ook terecht lijkt. Mocht de brief van het meest prestigieuze festival van Nederland leiden tot een rechterlijke uitspraak kan die zelfs minister Ingrid van Engelshoven aan het wankelen brengen.
Wat is er aan de hand? In zijn kunstenplan-advies over de festivals wijkt de Raad af van het het advies van de eigen adviescommissie. De formulering is bijzonder. We citeren: ‘De commissie heeft conform de regeling geadviseerd zeven festivals op te nemen in de BIS. De raad heeft echter besloten alle huidige festivals in de BIS te honoreren en daarvoor de beschikbare middelen over acht festivals te verdelen. Daarbij heeft hij de keuze gemaakt om te adviseren twee festivals uit de huidige BIS te korten op de subsidie. Het subsidiebedrag van Oerol valt lager uit vanwege de inhoudelijke beoordeling van het festival; de raad adviseert het Holland Festival een lagere subsidie toe te kennen om daarmee financiële ruimte te creëren voor een achtste festival in de BIS.’
Tijdspad
Wat is er gebeurd? Minister van Engelshoven heeft op 15 mei gesproken met de Raad, waarna er op 27 mei een brief lag, waarin de festivalsector mocht worden uitgebreid in de BIS. Op 15 mei waren de adviezen van de commissies van deskundigen natuurlijk al klaar. De Raad wist toen dus dat er slechts zeven festivals door mochten voor 2021-2024, het nieuwe Kunstenplan.
Uit de beoordelingen van de festivals door de deskundigen kun je opmaken dat Oerol uit de boot gevallen was. Zelden een adviescommissie zo negatief zien oordelen over een aanvraag van een instelling. [gewijzigd 18 juni om de argumenten inzichtelijk te maken] Het beleidsplan noemt de Raad ‘weinig onderscheidend en nauwelijks concreet onderbouwd‘, de beloning van gezelschappen die spelen behoeft ‘actiever verbetering’, de Raad ‘mist reflectie‘ op het feit dat veel voornemens uit de vorige periode niet zijn uitgevoerd en constateert dat ‘de zorg die de raad in zijn vorige advies uitte over het wisselende niveau van de verschillende edities‘ ook in de afgelopen periode niet is weggenomen.
Holle beloftes
Of dat nog niet genoeg is, betrapt de adviescommissie het festival ook op holle beloftes: ‘Zij beoogt een afspiegeling van de samenleving te zijn, waarbij zij nieuwe toekomstperspectieven wil bieden en aan een leefbare toekomst wil bouwen. Een urgent uitgangspunt, waarvan de raad graag had gelezen hoe de instelling daar een concrete artistieke vertaling aan wil geven, anders dan middels het presenteren van voorstellingen, zoals in de afgelopen jaren. Dit gebrek aan duiding en uitwerking van plannen komt op verschillende punten tot uiting. Zo is van sommige nieuwe elementen, zoals de pop-up performance, onduidelijk waarin deze zich onderscheiden van de overige voorstellingen.’
Er is nog meer: ‘Bij dit zogenoemde nieuwe programmeren wordt het landschap het inhoudelijke vertrekpunt voor nieuwe kunst. Het is de raad echter onduidelijk hoe dit afwijkt van de bestaande praktijk met landschap en locatie als kenmerkende, sterke punten van het festival.’
Verdedigers
Moeten we doorgaan? Om duidelijk te maken hoe negatief de Raad is, wellicht? Het festival kent immers een hartstochtelijke kern van aanhangers, die elk jaar veel plezier beleven aan het eilandevenement. De Raad twijfelt echter aan de ambities van het festival om dat publiek breder, jonger en diverser te maken. Ook de educatie is onder de maat en de plannen maken niet duidelijk waarom er – bijvoorbeeld – een nieuwe educatieve medewerker nodig is.
Maar de verdedigers zijn natuurlijk sterk, met presentator Songfestivalfan Cornald Maas als duidelijkste voorbeeld. Maas, tevens bestuurder van de VandenEnde Foundation, maakte het tijdens een tv-uitzending vanaf Oerol in 2018 duidelijk dat hij goed bevriend is met de hoofdgast, cultuurminister Ingrid van Engelshoven, door haar te tutoyeren.
Lobby
Oerol is hoe dan ook dankzij een lobby gered. Of dat bij de minister was, of bij de Raad zelf, die vervolgens de minister vroeg om de regels op te rekken, we zullen het vermoedelijk nooit weten. Er is wel buiten de boekjes getreden, daar wijst het tijdspad op. Erger nog is, hoe vervolgens het redden van Oerol gefinancierd is: gewoon een greep in de kas van het Holland Festival. De actie is zonder enige inhoudelijke overweging, alleen op grond van het feit dat er bij dit kleinste, maar wel dapperste van alle grote internationale festivals, het meest te halen viel. Ze zeggen het nota bene letterlijk.
Dat lijkt niet alleen op willekeur, dat ís het ook gewoon. Komt nog bij dat de korting onwettig is. De culturele Basisinfrastructuur, inmiddels aardig door de huidige Raad voor Cultuur om zeep geholpen, was bedoeld om essentiële functies in de Nederlandse kunstwereld te zekeren en relatieve rust te geven. Zo was er afgesproken dat er – in geval van bezuinigingen – nooit meer dan 10 procent gekort mocht worden op instellingen die zich in die BIs bevinden. De 555.000 euro die de Raad nu ongemotiveerd afpakt van het Holland Festival, is meer dan 10 procent van het subsidiebedrag.
De zogenaamde strafkorting, of liever gezegd reddingsboei voor Oerol is ook meer dan 10 procent lager dan wat het festival tot nu toe kreeg. Dat is voor beide instellingen een grove aantasting van de rechtszekerheid, en dus ambtelijke willekeur. Onwettig, waarschijnlijk.
Last Minute
Kennelijk was er geen tijd om de minister nog te vragen om ook die extra korting via een last-minute brief te regelen. Dat de Raad bovendien verwijst naar een brief die de minister op 27 mei schreef, is niet echt netjes. Zo’n brief kondigt slechts iets aan dat pas beleidskracht krijgt na publicatie in de Staatstcourant. Die publicatie was op 3 juni. Eén dag voor de publicatie van het advies.
Hier hebben we binnen een en hetzelfde advies dus een tweede haastklus te pakken, naast de van aantoonbare belangenverstrengeling overlopende actie om MuscalMakers toe te laten als ‘Ontwikkelinstelling’. Die zaak is nog steeds aan het groeien.
We krijgen het steeds drukker. Steun ons.
Nederlands 
English (UK) 
Français 
){kind=link}