Libanon verloor alle hoop. ‘Told by my Mother’ maakt dat voelbaar in het Holland Festival

Het ergste aan vermissing is misschien wel de buitenwacht, die niet begrijpt dat achterblijvers van vermisten weigeren zich nabestaande te laten noemen. Zolang er geen tastbaar en dus onomstotelijk bewijs is geleverd van de dood van de vermiste houden ze hoop. Niet tegen beter weten in, want beter weten, dat is iets voor buitenstaanders. 

De performers van ‘Told By My Mother’ houden er heel nuchter nog bij elk concert rekening mee dat Fatmeh’s vermiste zoon, die in 2012 in Syrië verdween, opeens in de zaal blijkt te zitten. En dat dat troost zou zijn voor Fatmeh, die alweer een paar jaar dood is. Leg dat maar eens uit.

Dat uitleggen, daar neemt de Libanese theatermaker Ali Chahrour een kleine vijf kwartier voor en dat dikke uur slaat in als een bom. Niet bij iedereen, merkte ik rondom mij. Er waren mensen die zich misleid voelden omdat de voorstelling onder het kopje ‘dans’ was ondergebracht. Want ‘dans’, dat is het niet helemaal.

Mokerslag

Wat het wel is? Een concert dat begint met een mokerslag en een gebed, waarna het hele verhaal uit de doeken wordt gedaan door een kalme vertelster. Ze vertelt alles, tot en met het eind, dus we hoeven ons tijdens de rest van de voorstelling geen zorgen te maken of we elk detail van de tekst begrijpen.

Het ensemble bestaat uit twee muzikanten plus de vertelster, die prachtig zingt, een danser, de tante van de choreograaf en haar zoon die wel levend terugkeerde van de strijd in Syrië. Die twee spelen zichzelf. Voorwaar geen onbeladen gezelschap. Maar dus ook geen onbeschadigd gezelschap. 

Onbevangenheid kwijt

De bevolking van Libanon is de onbevangenheid kwijt die er in het begin van deze eeuw zachtjes aan was teruggevonden. Het land heeft een rijke kunsttraditie, uniek door de vermenging van bevolkingsgroepen in de hoofdstad Beiroet. Ik zag de sinds begin deze eeuw prachtige journalistiek-theatrale powerpoints van Rabih Mroué (Wonder uit Beiroet: Make me stop smoking – Rabih Mroué » Wijbrand Schaap) en imponerende dans van Omar Rajeh (Indrukwekkend Minaret laat op Theaterfestival Boulevard voelen dat kunst rampen overleeft. (En check uit wat Miet Warlop met Derwisjen uithaalt)).

Dat was misschien een hoogtepunt, want in 2024 maakte het eerdere optimisme plaats voor wanhoop: Boulevard-dagboek #3: basilicum verbindt de wereld – Cultuurpers. 

Voorbij wanhoop

Told By My Mother, nu te zien in het Holland Festival, is die wanhoop voorbij. Dat levert dus prachtig theater op, meer ritueel dan dans, meer gebed dan muziek, meer doem dan hoop. Er schijnt geen licht in deze voorstelling, maar wat is die muziek waanzinnig mooi. Met niet meer dan een slagwerker en een saz-speler ontstaat een wall of sound die de hele Rabozaal van ITA op zijn grondvesten laat schudden. Iets wat ze bereiken met effectpedalen en een goede mengtafel. Ze geven de arabische muziek opeens het basgevoel van de betere death metal, en dat voelt heel passend. Op zeker moment is de repeterende klank hypnotiserend. 

De voorstelling mag dan zwaar zijn, maar is ook ingehouden. Die soberheid maakt het dragelijk. Voor ons tenminste. Wie iemand mist, en van die mensen komen er elke dag honderden bij in alle strijdgebieden die de schurkenstaten voor elkaar organiseren, ziet bevestigd hoe onverdraaglijk dat is. . 

Niemand komt nog aan rouwen toe. Dat is misschien wel het grootste trauma waarmee de wereld de  komende decennia wordt opgezadeld. Dat vertelde die moeder in de Rabozaal.