Hoe kwam de Haagse prostituee Blonde Dolly aan haar miljoenen? En waarom werd haar moordenaar nooit opgepakt, terwijl overduidelijk was wie haar moet hebben gewurgd? Dat ruikt naar een complot, en complotten zijn als koren op de molen van schrijver Tomas Ross. In Blonde Dolly buigt hij zich over een van de oudste en meest mysterieuze cold cases van Nederland.
Tot het allerlaatst heeft Tomas Ross (74) aan Blonde Dolly zitten schaven. ‘Ik heb fouten gemaakt, niet te geloven,’ verzucht hij, terwijl hij een sjekkie draait. ‘Het boek speelt zich af in Den Haag in 1959 en ik woonde daar destijds zelf, 15 was ik. Ik was dol op films en had Porgy and Bess gezien. Ik had het nog opgezocht: de film was in het voorjaar van 1959 in première gegaan. Dolly werd eind oktober vermoord. In het boek had ik die twee met elkaar verbonden. Maar die première betrof Amerika, in Nederland kwam de film pas in het voorjaar van 1960 uit en toen was Dolly al vijf maanden dood.
Ach, Ross is het wel gewend dat er gaandeweg nog veel details net iets anders blijken te liggen. Zijn faction – fictie gebaseerd op feiten – vraagt nu eenmaal ongelooflijk veel research, want Ross probeert altijd zo veel mogelijk feiten boven tafel te krijgen. En dat viel bij Blonde Dolly niet mee. Jarenlang al kende hij het geruchtmakende verhaal van deze Haagse vrouw van lichte zeden die werd gewurgd en er verschillende identiteiten en vele miljoenen op na bleek te houden. Haar moordenaar werd wel verhoord maar nooit gepakt. De schimmige zaak haalde de buitenlandse pers, en ook in eigen land wekte de zaak veel commotie.
Schandaal
Kunt u het zich nog herinneren dat Blonde Dolly werd vermoord?
‘Zeker, ik was vijftien toen het gebeurde. De kranten – ik was op die leeftijd al een krantenlezer – stonden er bol van, het was een groot schandaal en mysterie. Hoe kwam ze aan al dat geld? Wie had haar vermoord? De moord op een hoer, dat was spannend. Ik ben goed gereformeerd opgevoed, maar als ik met vrienden naar de bioscoop ging, kwamen we door de hoerenbuurten. Ik ben zelfs opgegroeid in een straat waar Blonde Dolly heeft gewoond toen ze getrouwd was met Botto van den Bergh, violist bij het Residentieorkest. Het kan best zo zijn dat ik haar in de winkelstraat ben tegengekomen zonder dat ik wist wie ze was.’
Raadsels
Haar dood is altijd in nevelen gehuld gebleven.
‘Dat klopt. Waarom bemoeiden de hoofdcommissaris van de politie en de commissaris van de recherche zich er persoonlijk mee? Dat was niet gebruikelijk, al helemaal niet bij een prostituee. Dan was er nog het raadsel van het geld: ze was miljonair en bezat meerdere huizen. Waar waren de hypotheekakten, had ze die huizen cash afgerekend? Een hoer? Terwijl ze na haar scheiding Van den Bergh ook nog een hoop alimentatie betaalde? Ze had veel klanten, gewone hoerenlopers, maar dat kan haar kapitaal niet verklaren. Ook het politiearchief geeft geen uitsluitsel. Ook niet over waarom ze verschillende identiteiten aannam en een dubbelleven leidde.’
‘Een voormalige BVD-er vertelde me dat ze tijdens de oorlog als meisje werkte in een chic bordeel in Amsterdam, waar Duitsers en NSB’ers kwamen. Na de bevrijding was ze spoorloos, maar in 1948 dook ze op in de Doubletstraat in Den Haag, en noemde zich Zwarte Molly. Later vluchtte ze daar weg voor de politie, trouwde ze met die violist en liet zich Suze van den Bergh noemen. Ze ging ook als Inge Hoogendijk gedichten declameren in bejaardenhuizen. Waarom? Werd ze nog gezocht? Die BVD’er, een oud-collega van mijn vader, vertelde ook dat de BVD zich met het onderzoek heeft bemoeid, omdat Dolly een affaire had met een Russische attaché en de oprichter van de VVD. Een moord op een raamhoer, maar er waren allemaal hoge heren bij betrokken.’
U vermoedt dat ze teveel wist en die heren afperste?
‘Ze kan mensen uit de bezettingstijd herkend hebben, foute politici bijvoorbeeld die na de oorlog de dans ontsprongen waren. Het zou veel verklaren. Een centrale vraag in het boek is: waarom werd haar moordenaar niet gepakt? Dat was met 99,9 procent zekerheid Gerard Vrolijk, haar bewaker. Hij is de laatste die bij haar is geweest, en hij had een sleutel. Waarom hebben ze hem losgelaten? De betrokken rechercheurs zeiden dat ‘de top van de politie het had verkloot’. Ra, ra. De zaak is inmiddels al lang verjaard, maar Vrolijk heeft nooit iets willen zeggen en gooide de deur in je gezicht dicht. En waarschijnlijk nog steeds, als hij recent niet is overleden.’
Schaduwagenda
Een ander mysterie was haar tweede blauwe boekje.
‘Ze had twee agenda’s: een blauw boekje waarin ze veel opschreef, kappersafspraken bijvoorbeeld. En een ander blauw boekje waarin ze afspraken met haar speciale klanten noteerde, die ze niet thuis ontmoette. De hoofdcommissaris Gualthérie van Weezel zei dat dat tweede boekje niet bestond. En inderdaad ligt er in het politiearchief maar één boekje. Maar dat haar geheime agenda er niet ís, betekent niet dat het niet heeft bestaan. Wie zegt dat de commissaris van recherche, die als eerste ter plaatse was, dat boekje niet in zijn zak heeft gestoken?’
Hoe weet u zeker dat er zo’n boekje was?
‘Dat hebben getuigen, vrienden of minnaars, verklaard. De belangrijkste was Cor de Bruin, een ex-minnaar die soms nog bij haar over de vloer kwam. Hij heeft altijd volgehouden dat Blonde Dolly als de dood was dat iemand die geheime agenda ooit zou vinden. Stel je voor: twee gealarmeerde agenten kwamen daar binnen terwijl zij al drie dagen dood in bed lag, ze schimmelde al – de politiefoto’s zijn verschrikkelijk. Waarom kwam commissaris Van Harskamp meteen, tot verbazing van die agenten? Voor dat boekje ? Met namen van foute politici, hooggeplaatste mannen erin met wie ze een verhouding had of die ze chanteerde? Dat kon hij zo laten verdwijnen.
Ik verbind dat met de zogeheten ‘Velser-affaire’ waarbij tijdens de oorlog veel communisten die in het verzet zaten, zijn verraden door rechtse verzetsmensen. De angst voor de communisten was enorm. Ook nog na de oorlog, vooral ook bij de BVD. Misschien heeft Dolly daar meer van geweten. Moest ze daarom vermoord worden. En is haar moordenaar daarom vrijuit gegaan.’
Feiten en fictie
Hoe schat u de waarschijnlijkheid van uw speculaties in?
‘De moeilijkheid bij dit boek was dat ik minder feiten tot mijn beschikking had dan bij mijn andere boeken. Ik vind altijd dat 80 procent waar moet zijn, anders begin ik er niet aan. Die 20 procent mag ik als romancier verzinnen. Bij dit boek heb ik denk ik de helft op feiten kunnen baseren. Maar mijn oplossing lijkt me heel waarschijnlijk. Ook volgens politiemensen lager in rang zou het heel goed zo gebeurd kunnen zijn. Vrolijk werd opgebracht en heeft drie dagen vastgezeten, hij is verhoord in een afgesloten kamer, maar er is geen proces-verbaal opgemaakt. Dat is toch gek?’
Ook gek is dat het graf van Blonde Dolly nog steeds wordt verzorgd.
‘Dolly werd in 1959 begraven. Ze was een eenzame vrouw en liet haar geld na aan goede doelen. Haar graf op de begraafplaats Westduin in Den Haag ligt er nog steeds, dat is niet goedkoop. Mijn ouders liggen er niet ver vandaan, dus ik kom er geregeld langs. Elk jaar staan er op haar verjaardag, 27 september, met kerst en op haar sterfdag, 31 oktober, verse bloemen. Nog steeds. Die worden altijd in het weekend neergezet, als er geen personeel aanwezig is op de begraafplaats. Vanwege privacy-redenen geeft de plantsoenendienst niet prijs wie de grafrechten betaalt. Sinds kort staat er een bordje bij: Blonde Dolly. Naast haar is een groot graf gekomen met daarop het jaartal 1944, en ‘John Louis Raimond Schuld’ en ‘Johnny Stairs’. Om de twee graven staan nu heideplantjes. Wie heeft dat gedaan en waarom? Was die John een bewonderaar van Dolly? Is hij haar zoon? Ik heb weleens tegen mijn oudste dochter Iona gezegd – zij is fotografe – dat we op 26 september achter het graf van Blonde Dolly in onze slaapzaak in de bosjes moeten gaan liggen. Het is er niet van gekomen. De zoon van Botto was het in elk geval niet, want die is gestorven en daarna ging het plaatsen van de bloemen gewoon door. Met kerst stonden ze er weer. Dus misschien moet ik toch alsnog in de rododendrons gaan liggen.’
Goed om te weten
Nederlands 
English (UK) 
Français 
